Koningskaars, ook wel bekend als Verbascum thapsus, is een opvallende plant met fluweelzachte bladeren en een lange, rechtopstaande bloeistengel met gele bloemen. Al duizenden jaren wordt deze plant gebruikt in de kruidengeneeskunde vanwege haar kalmerende, slijmoplossende en ontstekingsremmende eigenschappen. Niet alleen mensen hebben baat bij deze plant; ook in de fytotherapie voor dieren heeft koningskaars een waardevolle plaats verworven, met name bij luchtwegproblemen.
Historisch gebruik van koningskaars
Koningskaars kent een rijke geschiedenis in de volksgeneeskunde:
- Antieke tijden: De oude Grieken en Romeinen gebruikten de bladeren en bloemen van koningskaars als hoestmiddel. Dioscorides, een Griekse arts uit de eerste eeuw, beschreef de plant al als heilzaam voor de longen.
- Middeleeuwen: In Europa werd koningskaars geroemd als ‘longenkruid’. De gedroogde bladeren werden gerookt of gebruikt als thee bij hoest, bronchitis en astma. De stengel diende in sommige regio’s als toorts, dankzij het oliehoudende pluis.
- Indianen in Noord-Amerika: Inheemse volken gebruikten de plant eveneens voor luchtwegklachten en als uitwendig kompres bij huidproblemen.
Werkzame stoffen in koningskaars
De kracht ligt in een reeks bioactieve stoffen:
- Saponinen – stimuleren de slijmproductie en maken taai slijm los (slijmoplossend effect)
- Slijmstoffen – kalmeren geïrriteerde slijmvliezen
- Flavonoïden – hebben een ontstekingsremmend en antioxiderend effect
- Iridoïden – werken ontstekingsremmend en soms antiviraal
- Essentiële oliën – dragen bij aan het antimicrobiële effect
Toepassing in de fytotherapie voor dieren
Bij dieren wordt koningskaars vooral ingezet ter ondersteuning van de luchtwegen. De plant is zacht van werking en daardoor goed geschikt voor zowel honden, katten als paarden.
Indicaties bij dieren
- Hoest en bronchitis: De slijmoplossende en verzachtende werking op de luchtwegen maakt koningskaars ideaal bij droge of productieve hoest, acute of chronische bronchitis, of na een luchtweginfectie.
- Kennelhoest (infectieuze tracheobronchitis): Bij honden kan koningskaars worden ingezet als aanvullende ondersteuning bij milde vormen van kennelhoest.
- Luchtwegproblemen bij paarden: Paarden met stofallergieën, chronische hoest of luchtwegirritatie (zoals bij dampigheid) kunnen baat hebben bij een combinatie van koningskaars met kruiden zoals tijm, anijs en zoethout.
- Katten met gevoelige luchtwegen: Omdat katten gevoeliger zijn voor kruiden, wordt koningskaars meestal in lage doseringen toegepast, bijvoorbeeld via een tinctuur of thee (afgekoeld als toevoeging aan het drinkwater).
Uitwendige toepassing:
- De bloemenolie van koningskaars (gemaakt door de bloemen in olie te macereren) wordt traditioneel gebruikt bij oorklachten zoals milde oorontstekingen of oorpijn, ook bij dieren.
- De bladeren kunnen als kompres worden ingezet bij huidirritaties, al is dit bij dieren minder gebruikelijk vanwege hun vacht.
Veiligheid en contra-indicaties
Koningskaars is over het algemeen veilig in gebruik, ook bij dieren.
Conclusie
Koningskaars is een zacht werkend en veelzijdig kruid met een lange geschiedenis in de kruidengeneeskunde. In de moderne fytotherapie voor dieren bewijst het zijn waarde vooral bij luchtwegproblemen. Dankzij het milde, slijmvliesverzachtende karakter is het een uitstekende keuze voor huisdieren en paarden die kampen met hoest of geïrriteerde luchtwegen.
Referenties
EFSA Panel on Additives and Products or Substances used in Animal Feed (FEEDAP), Bampidis, V., Azimonti, G., Bastos, M. L., Christensen, H., Kouba, M., Kos Durjava, M., López-Alonso, M., López Puente, S., Marcon, F., Mayo, B., Pechová, A., Petkova, M., Ramos, F., Sanz, Y., Villa, R. E., Woutersen, R., Brantom, P., Chesson, A., Westendorf, J., … Dusemund, B. (2019). Safety and efficacy of a tincture derived from Verbascum thapsus L. when used as a sensory additive in feed for all animal species. EFSA journal. European Food Safety Authority, 17(12), e05910. https://doi.org/10.2903/j.efsa.2019.5910
Gupta, A., Atkinson, A. N., Pandey, A. K., & Bishayee, A. (2022). Health-promoting and disease-mitigating potential of Verbascum thapsus L. (common mullein): A review. Phytotherapy research : PTR, 36(4), 1507–1522. https://doi.org/10.1002/ptr.7393
Turker, A. U., & Gurel, E. (2005). Common mullein (Verbascum thapsus L.): recent advances in research. Phytotherapy research : PTR, 19(9), 733–739. https://doi.org/10.1002/ptr.1653
