Konijnen worden in Nederland gevaccineerd tegen een paar ernstige ziektes: myxomatose en VHS/VHD1. Sinds kort is daar nog een vaccinatie bij gekomen, namelijk die tegen VHS/VHD2.
Wat zijn dit voor ziektes, zijn die vaccinaties nodig, doen ze hun werk goed en is het aan te raden om je konijnen te laten vaccineren?
Myxomatose
Myxomatose wordt veroorzaakt door het aan het pokkenvirus verwante myxomavirus. Het komt van oudsher voor bij wilde konijnen in Brazilië, maar veroorzaakt daar slechts matige ziekteverschijnselen. Het bekendst is de ziekte echter geworden doordat in verschillende landen met opzet myxomatose is geïntroduceerd en verspreid met als doel de overlast van wilde konijnenpopulaties tegen te gaan.
In Australië en Europa
Zo veroorzaakte het virus in de jaren vijftig een ware epidemie in Australië, waardoor de konijnenpopulatie daar in twee jaar daalde van 600 miljoen naar 100 miljoen. In Europa kwam het virus tot de jaren 50 niet voor, maar werd daar geïntroduceerd door een Franse arts die last had van de wilde konijnen op zijn landgoed.
Door het uitzetten van besmette dieren of door het verspreiden van besmet materiaal werd de ziekte ook naar Engeland en Ierland overgebracht. Het wonderlijke feit doet zich echter voor, dat er steeds een páár resistente wilde konijnen zijn die niet alleen de ziekte overleven, maar ook zorgen voor een nieuwe resistente populatie. Deze resistentie geldt echter vooralsnog niet voor tamme konijnen.
Symptomen
Het ziektebeeld was aanvankelijk heftig en makkelijk te herkennen. Het konijn ontwikkelde grote bulten, myxomen genaamd, aan de kop, de anus en de geslachtsorganen. De oogleden en bindvliezen ontstaken en zwollen zo op dat het konijn blind werd. In het beroemde boek van Richard Adams, Waterschapsheuvel, duiden de konijnen zelf die ziekte heel treffend aan met de term ‘de witte blindheid’. (Zie bijvoorbeeld het schitterende verhaal daarin van El-Airarah en het Zwarte Konijn van Fu Inlé).
Veranderd ziektebeeld
De laatste jaren is de ziekte van karakter veranderd. De symptomen zijn minder herkenbaar geworden, waardoor in een vroeg stadium de ziekte aan kan worden gezien voor een besmetting met pasteurella, ook bekend als “snot”: roodomrande, tranende ogen, niezen en algeheel onwelzijn. Dit is in eerste instantie voor een konijnenhouder niet zo alarmerend en er wordt makkelijk een dagje afgewacht. Pas als die oogranden dik opzwellen, de neus vol komt te zitten met hard snot waardoor het konijn ernstige problemen krijgt met de ademhaling en er op verschillende plaatsen de gevreesde dikke bulten verschijnen wordt er groot alarm geslagen, omdat er geen andere ziekte is die deze combinatie van symptomen kent.
VHS/VHD
Het viraal hemorragisch syndroom (VHS, ook bekend onder de Engelse afkorting VHD) is eveneens een door een virus veroorzaakte ziekte. In dit geval is het calicivirus de boosdoener. Vanaf de jaren 90 van de vorige eeuw staat deze ziekte bekend als een dodelijke ziekte, die in een ware slachting heeft aangericht onder de wilde konijnen, waardoor in korte tijd miljoenen konijnen overleden zijn.
Ook dit virus is verspreid vanuit Australië, waar het uit een op een eiland gelegen laboratorium ontsnapte en via het vasteland van Australië en China naar Europa kwam. Sinds in 2015 een variant van dit virus opdook spreekt men van VHD1 en VHD2. Er is nu zelfs al weer een derde variant bekend, maar die is op dit moment nog niet in Nederland aangetroffen.
Symptomen
Hoewel er verschillen zijn tussen VHD1 en VHD2 vertonen de symptomen wel een duidelijke gelijkenis. In beide gevallen slaat, na een korte incubatietijd (1 à 2 dagen bij VHD1, 3 à 5 dagen bij VHD2), de ziekte dodelijk toe. De eerste symptomen zijn vaak onduidelijk: een konijn wordt suf, sloom en de eetlust vermindert. Dat kan echter veel verschillende oorzaken hebben en er wordt dan niet altijd gelijk aan de bel getrokken. Dit zou wel moeten, elk suf, niet-etend konijn is alarmerend.
Later optredende symptomen kunnen zijn benauwdheid, koorts, bloedingen (zowel in- als uitwendig), diarree of juist verstopping en neurologische afwijkingen, bijvoorbeeld epileptische aanvallen. Soms lijdt het konijn hevige pijn, soms is daar geen sprake van. Soms vertoont een konijn zelfs helemaal geen ziekteverschijnselen maar valt het plotseling dood neer.
Overdracht myxomatose en VHD1 en 2
Besmetting vindt plaats door overdracht van virushoudende lichaamsvloeistoffen en door stekende insecten, met name muggen of vlooien. Zeer risicovol is het contact tussen wilde en tamme konijnen, waarbij het belangrijk is om je te realiseren dat dat ook een heel indirect contact kan zijn. Een wandeling door bijvoorbeeld een park of door de duinen, waarbij je over urine of uitwerpselen van een besmet konijn hebt gelopen, kan via jouw schoenzolen of broekspijpen de oorzaak zijn van een uitbraak van deze ziekte bij jouw tamme konijnen. Het aaien van een besmet konijn kan het virus overbrengen als jij jouw eigen konijn een knuffel geeft. Het voeren van vers geplukt gras uit een terrein waar wilde konijnen lopen kan de ziekte overbrengen. Het voeren van groentes uit de eigen of andermans moestuin ook. Het virus kan eindeloos overleven en, nadat het zich enige tijd heeft ‘schuilgehouden’, opeens weer ergens de kop opsteken.
Behandeling
Indien myxomatose in een vroeg stadium herkend en behandeld wordt door een konijnkundige dierenarts is er genezing mogelijk. Dit is echter een zeer intensieve behandeling en het konijn is wekenlang verschrikkelijk ziek. Tegen VHD 1 en 2 is feitelijk geen behandeling mogelijk. Als je de tijd krijgt om handelend op te treden kunnen symptomen bestreden worden en kan er aan pijnbestrijding gedaan worden, maar de ziekte verloopt zeer snel. Er zijn verhalen bekend van konijnen die opeens dood neervielen terwijl ze uit hun voerbak stonden te eten of die tijdens het spelen omvielen en een uur later dood waren.
Vaccinatie van konijnen
Hoewel behandelen dus moeizaam of onmogelijk is en vaak te laat komt is het wél mogelijk om konijnen te laten inenten tegen deze ziektes. Er bestaat een combinatie-inenting tegen myxomatose en VHD1, waarna later dan nog apart de inenting tegen VHD2 gegeven moet worden. De inenting biedt geen 100% dekking, er zijn gevallen bekend van gevaccineerde konijnen die desondanks ziek werden en soms zelfs kwamen te overlijden. Echter in zeer veel gevallen bieden de huidige vaccinaties voldoende bescherming.
Vaccinatie: pro en contra
Zet het onderwerp ‘vaccinatie’ op de agenda en er volgen gegarandeerd pittige discussies. Voorstanders van vaccinatie zeggen dan dat konijnen gewoon gevaccineerd dienen te worden, punt uit. Konijnenhouders die hun konijnen niet laten vaccineren doen feitelijk aan dierenmishandeling. Als een niet-gevaccineerd konijn ziek wordt en overlijdt is het, hard gezegd, een geval van ‘eigen schuld dikke bult’. Toch ligt dit in de praktijk genuanceerder.
Vaccinatie kàn te belastend zijn
Ongetwijfeld zijn er konijnenhouders die uit nalatigheid of zuinigheid hun konijnen niet laten vaccineren en die mensen valt zeer zeker iets te verwijten. Maar er zijn ook konijnenhouders die, na zorgvuldige overwegingen en vaak zelfs in samenspraak met hun dierenarts, tot de conclusie komen dat ze (op dit moment) niet willen laten vaccineren. Vaak gaat het dan om konijnen die erg oud, niet gezond en/of verzwakt zijn. Dan worden de risico’s tegen elkaar afgewogen. Een vaccinatie betekent namelijk altijd ook een ingreep in het energetisch systeem van een dier en dat kan betekenen, dat bijvoorbeeld een moeizaam bevochten overwinning op een ziekte als E.cuniculi weer teniet wordt gedaan.
Lastig besluit
Eigenlijk is het een kwestie waar je nooit een goed besluit over kunt nemen. Als je laat vaccineren en je konijn gaat een paar maanden later dood aan E. cuniculi zeg je “Misschien komt het wel door die vaccinatie! Had ik Flappie maar nóóit laten inenten!” en als Flappie overlijdt aan VHD2 zeg je “Wat ben ik toch ook een eigenwijze stommeling! Hád ik Flappie maar laten vaccineren, dan was hij er nu nog geweest!”. Tja…..
Een oplossing zou kunnen zijn om in beide gevallen te begeleiden met aanvullende middelen.
Laat vaccineren door een konijnkundige dierenarts
Als mensen hun konijnen wel willen laten vaccineren maar ze ook zo goed mogelijk willen beschermen tegen mogelijke bijwerkingen kunnen ze in de eerste plaats laten vaccineren door een goede, konijnkundige dierenarts. Deze zal de konijnen voorafgaand aan de vaccinatie onderzoeken op de conditie van hun oren, ogen, neus, gebit, buik, hart en longen. Sommige dierenartsen zijn, zeker wanneer het meerdere konijnen betreft, bereid om bij je thuis te komen, wat een hoop stress scheelt voor je konijnen.
Goede weerstand konijn en soort vaccin belangrijk
Het kan ook erg schelen, welk soort vaccin gegeven wordt en in welke combinatie. Voor veel konijnen is het prettiger als niet alle vaccinaties in één keer gegeven worden, maar als er tussen de combinatie Myx/VHD1 en de VHD2 een rustperiode van een week of twee wordt genomen. Vaccinaties kunnen minder heftig gemaakt worden door vooraf te zorgen voor een optimale weerstand. En aangezien een goede weerstand begint in de darmen is het zinvol, de darmwerking te optimaliseren aan de hand van een goed darmprotocol.
Verder kunnen vaccinaties begeleid worden met homeopathische medicijnen, celzouten en, speciaal bij angstige of oudere konijnen. met op maat samengestelde bloesems.
Als je niet vaccineert: goede weerstand konijn èn discipline
Wanneer mensen besluiten hun konijnen (op dit moment) niet te laten vaccineren gelden gedeeltelijk dezelfde regels. Ook hier is het belangrijk om, uitgaande van een goede darmgezondheid, de weerstand op een zo hoog mogelijk niveau te brengen, waarbij de hulp ingeroepen kan worden van kruidenpreparaten.
Verder vraagt dit een forse discipline van de mensen die bij het konijn horen:
- uiterste hygiëne van hokken en konijnenspullen
- niet met je straatschoenen bij de konijnen komen als er een kans bestaat dat die schoenen besmet materiaal vervoeren
- handen wassen voordat je aan je konijnen komt bij mogelijk besmettingsgevaar
- de konijnen beschermen tegen alle (stekende) insecten
En dat niet een week, maar voortdurend!
Beide zienswijzen mogen naast elkaar bestaan
Belangrijk in deze kwestie is, dat mensen die gewend zijn hun konijnen jaarlijks te laten vaccineren en mensen die dat na zorgvuldige overweging besluiten dat niet te doen met elkaar in gesprek blijven. En misschien kan een complementaire begeleiding hier een brug slaan tussen beide zienswijzen.
Auteur: Chaja Beck-De Jong
Pennywise Animal Consulting
Deze informatie is uitsluitend bedoeld voor educatieve doeleinden en vervangt niet het advies van een dierenarts.
Door de strenge Europese Claimsverordening mogen wij maar zeer beperkt informatie geven over de werking van producten.
Heb je vragen over onze producten of de toepassing ervan? Neem dan contact met ons op. Ons team van natuurgeneeskundig therapeuten en holistisch dierenarts adviseert je graag.
