Ontwormen, insprayen, scheren, wondjes verzorgen… Er zijn nogal wat aspecten van de medische en dagelijkse verzorging van paarden die problemen kunnen geven. Het is eerder regel dan uitzondering dat mensen een potje paardworstelen nodig hebben om die wormenspuit naar binnen te krijgen, of dat een paard strak in de houdgreep genomen moet worden om een wond te laten verzorgen.
Hoe zou het zijn als je paard met vertrouwen, in vrijheid, en zelfs met enthousiasme deze handelingen liet uitvoeren? Veel paardenmensen klinkt dit als een utopie, maar het kan écht! Het vraagt alleen wel training. In deze blog nemen we je mee in hoe je dat kunt aanpakken.
Dit gastblog is geschreven door Monique Dorst van de Clicker Academie. Ze schreef eerder over wondverzorging bij gestreste paarden.
Husbandry… was dah?
Het Engelse woord ‘husbandry’ heeft eigenlijk geen goede Nederlandse vertaling. In het Engels dekt het allerlei medische en dagelijkse handelingen: wondjes verzorgen, medicatie toedienen, scheren, bloed afnemen, gebitsverzorging, bekappen… Eigenlijk alles wat je inzet om je paard gezond en knap te houden. In dierentuinen is husbandry misschien wel het belangrijkste onderdeel van de training van de dieren, maar gek genoeg is het in de paardenwereld een beetje een ondergeschoven kindje.
Het is niet ongebruikelijk dat paardenmensen (en hun paarden) enorm worstelen met relatief simpele handelingen als ontwormen, benen afspoelen, verzorging van kleine wondjes, of het aanbrengen van vliegenspray. Het wordt vaak maar geaccepteerd dat een paard hier nu eenmaal moeite mee heeft. Dit is een gemiste kans, want met aandacht en training kun je deze oefeningen rustig opbouwen zodat ze makkelijker uit te voeren zijn voor de mensen en comfortabeler en minder stressvol voor het paard.
Waar moet je op letten?
Dé sleutel voor een succesvolle training van wondverzorging is de stapjes zo klein mogelijk te maken. Als je paard het heel lastig vindt en jij probeert direct een volledige handeling na te bootsen (inclusief stinkende wondspray, beweging naar een deel van het lichaam wat hij al lastig vindt, én een wapperende rol verband in je hand), loop je een grote kans dat je paard direct stress opbouwt. Het is namelijk teveel ineens. Door de stappen zo klein mogelijk te maken, went je paard langzaam aan wat je doet.
Elk stapje dat goed gaat geeft je veel mogelijkheid om je paard te belonen. Hierdoor zal de emotie van je paard geleidelijk veranderen: waar wondverzorging en andere medische handelingen eerst súperstom waren, worden ze langzaam maar zeker steeds leuker. Als je nog niet vaak op deze manier gewerkt hebt, kan het echter heel lastig zijn een oefening uiteen te pluizen in mini-stapjes. Daarom hier een aantal tips:
1. Breek de oefeningen op in de verschillende zintuigen
Als je niet gewend bent met trainingsplannen te werken, kan het best een uitdaging zijn om stapjes te bedenken die klein genoeg zijn. Het kan hiervoor helpen de oefening te bekijken vanuit de verschillende zintuigen: zicht, gehoor, reuk, gevoel en smaak. Stel dat je als doel hebt dat je paard een wond aan zijn been rustig laat onderzoeken, schoonmaken én verbinden. Dan zou een overzicht er zo uit kunnen zien:
- Zicht – je paard ziet je aankomen met iets geks in je handen, of ziet je iets raars uit een tas pakken. Of je paard ziet de tube groene leem of de verbandrol op een afstandje staan.
- Gehoor – je paard hoort je de zelfhechtende zwachtel uit plastic halen, en je paard moet wennen aan het geluid van de wondspray die je gebruikt.
- Reuk – ontsmettingsmiddel stinkt, en ook aan andere producten zoals honingzalf of groene leem zit een specifiek luchtje.
- Gevoel – je paard voelt een watje met ontsmettingsmiddel over zijn huid gaan, of voelt spray op zijn huid komen. Daarna voelt hij een verband om zijn been gewikkeld worden.
- Smaak – bij het verzorgen van een wond minder relevant; deze speelt vooral mee bij het oraal toedienen van medicatie, gebitsverzorging, of bijvoorbeeld het spoelen van de mond.
2. Kijk welke factoren je kunt elimineren
Ga het lijstje van de zintuigen langs, en kijk eens welke prikkels je eigenlijk heel makkelijk kunt voorkomen. Doe bijvoorbeeld je wondspray op een watje, als je paard veel moeite heeft met het geluid van een spuitbus. Haal de zwachtel vooraf al uit de verpakking (zorg wel dat je deze schoon neerlegt). Of zorg dat je de verbandrol netjes en klein opgerold houdt, in plaats van er al een wapperend stuk aan te hebben hangen. Op termijn kun je ook deze zaken gaan trainen, maar begin eerst met de onvermijdelijke aspecten van de handeling.
3. Train elk van de afzonderlijke aspecten stap voor stap
Vindt je paard de geur van groene leem vreemd? Ga deze stap voor stap trainen. Begin met een zoveel mogelijk ‘verdunde’ prikkel. Je kunt de prikkel verdunnen door de intensiteit te verminderen (bijvoorbeeld maar een héél klein beetje leem op je hand doen), maar ook door de afstand te vergroten (bijvoorbeeld eerst de tube op twee meter afstand te houden). Een vrij gebruikelijke aanpak is de prikkel aan te bieden op een niveau waar hij deze probeert te ontvluchten, om hem vervolgens te belonen als hij de prikkel accepteert. Onze aanpak is anders: wij raden aan de stapjes zo klein te maken, dat er geen of nauwelijks spanning ontstaat. Zodra je paard weg probeert te komen van de prikkel, heb je de stappen te groot gemaakt. Doe dan een stapje terug en bouw opnieuw op.
4. Houd je sessies kort
En met kort bedoelen we echt KORT. Een mini-sessie van één minuut, met een stuk of tien herhalingen van de prikkel die je traint, is echt lang zat. Ga daarna wat anders doen, geef je paard een pauze, of rond de training af voor deze dag. Je denkt misschien dat je in zo’n korte sessie niet veel bereikt, maar als je dit regelmatig doet en echt stressvrij traint, zul je merken dat je grote sprongen maakt. Je gaat hierbij ook een concept aanspreken dat ‘latent leren’ heet: dit betekent dat het leerproces van je paard ook doorloopt tussen jullie trainingen in. Hierdoor ga je bij de start van een volgende sessie merken dat je paard ineens een stuk verder is in het proces dan hij bij de afsluiting van je vorige sessie was.
5. Neem les
Vergis je niet… Je denkt misschien dat je een simpele handeling aan het oefenen bent, maar eigenlijk ben je met behoorlijk serieuze training bezig. Je wilt namelijk niet alleen een gedrag trainen (‘Blacky blijft braaf stilstaan als ik een wond verzorg’), maar ook de emoties van je paard ombuigen. Je wilt niet dat Blacky zich eigenlijk hartstikke ongemakkelijk voelt, maar uit ellende maar tolereert wat je doet omdat hij geen keuze heeft. Je wilt juist dat hij gaat begrijpen dat het allemaal wel mee valt. Omdat medische handelingen vaak gepaard gaan met vervelende prikkels, zoals pijn bij een wondje of een vieze smaak bij wormenpasta, moet je best wat uit de kast halen om dit een positieve of in elk geval neutrale ervaring voor je paard te maken. De beste manier om husbandry te trainen is werken met positieve bekrachtiging en bij voorkeur ook met een markeersignaal zoals een clicker. Omdat dit een heel andere manier van trainen is dan de meeste mensen gewend zijn, is het aan te raden je hierin goed op weg te laten helpen door een professional.
Verdere aandachtspunten
Het trainen van medische handelingen is, net als eigenlijk alle andere oefeningen, het meest effectief als het paard ontspannen is. Hoe hoger de stress oploopt, hoe lager het leervermogen wordt. Bovendien is angst een onprettig gevoel, dus zolang elke training voor het paard nog angstig voelt, zal het zo goed als onmogelijk zijn positieve emoties te ontwikkelen rondom de procedures. Zorg dus dat je werkt op een plek waar je paard zo relaxed mogelijk is, train als je zelf ontspannen bent, en zoek een rustig moment van de dag uit. En onthoud: wat je paard voelt bij wat je traint, is net zo belangrijk als het gedrag dat zich ontwikkelt!
Meer weten?
Meer leren over het trainen van paarden met een focus op hun emoties, welzijn en welbevinden? De ClickerAcademie biedt een modulaire opleiding aan waarin je alles leert over het herkennen en verminderen van stress, het creëren van een goede trainingssetup, en het ondersteunen van je paard in moeilijke situaties. De opleiding is in zijn geheel te volgen, of module na module. Kijk hier voor informatie over de inhoud, kosten en lesdata. Ben je helemaal niet bekend met clickertraining en wil je eerst eens kennismaken met deze manier van trainen? Dan is de Instapcursus echt wat voor jou!
Deze informatie is uitsluitend bedoeld voor educatieve doeleinden en vervangt niet het advies van een dierenarts.
Door de strenge Europese Claimsverordening mogen wij maar zeer beperkt informatie geven over de werking van producten.
Heb je vragen over onze producten of de toepassing ervan? Neem dan contact met ons op. Ons team van natuurgeneeskundig therapeuten en holistisch dierenarts adviseert je graag.
