Spierbevangenheid bij paarden is een gevreesde aandoening. En niet zonder reden. Het is ook nog eens een vreselijk gezicht om je paard zo hulpeloos te zien.
Verschillende benamingen
Spierbevangenheid wordt ook wel maandagziekte of tying up genoemd.
De term maandagziekte komt uit vroeger tijden toen de werkpaarden de hele week hard op het land hadden gewerkt, zondags vrij hadden en op maandag bij aanvang van het werk spierbevangen waren.
Dit komt omdat de paarden hetzelfde voer kregen op en rond hun rustdag als op de dagen dat ze hard werkten. Maandagziekte is een stofwisselingsaandoening.
Spierbevangenheid kan optreden na zware arbeid in combinatie met stress en/of koolhydraatrijk voer. Waarover later meer!
De volledige Engelse naam is Equine Rhabdomyolysis en in de literatuur wordt er nog weleens verwezen naar myopathie of myopathy.
Dit is echter een veel bredere term. Het betekent namelijk niets meer of minder dan ‘spierziekte’. Dit is dus een verzamelnaam.
Symptomen
Er zijn een aantal symptomen die wijzen op spierbevangenheid:
- Veel zweten.
- Stijfheid van de spieren en in de beweging. De paarden willen zo min mogelijk bewegen.
- Verkorte gang.
- Het bewegen van vooral de achterhand gaat moeizaam en is pijnlijk.
- Er is myoglobine in urine aanwezig (zuurstofbindend eiwit wat in grote hoeveelheden voorkomt in de spieren). Als veel spieren zijn aangedaan, kan de urine hierdoor zelfs roodbruin kleuren. Myoglobine in het bloed is erg schadelijk voor de nieren.
- Verhoogde gehaltes CK (creatinekinase), ASAT (aspartaat-aminotransferase) (of de oude afkorting GOT (glutamaat oxaalacetaat transaminase)) en LDH (lactaatdehydrogenase) in het bloed.
De mate waarin de symptomen zichtbaar zijn hangen sterk af van de ernst van de aandoening, hier zijn namelijk verschillende gradaties in. Doordat de paarden pijn hebben en niet goed kunnen bewegen, kan er daarnaast paniek ontstaan. Dit is bijvoorbeeld te zien aan verwijde neusgaten, verhoogde ademhalingsfrequentie en hartslag. Ook kan een paard gaan liggen en vervolgens gedurende enige tijd niet overeind willen komen.
Let op: verwarring met koliek!
Milde vormen van spierbevangenheid kunnen makkelijk met koliek verward worden. De paarden kunnen namelijk gaan krabben met de voorbenen en met een bolle rug en stijve achterhand gaan staan.
Bij sommige soorten koliek wil het nog weleens helpen om met het paard te stappen aan de hand. Bij spierbevangenheid is dit absoluut af te raden omdat het de spieren meer beschadigt.
Ziektebeeld
De term myopathie beschrijft non-inflammatoire degeneratie van de skeletspieren. Spierbevangenheid is een verstoring in de spierstofwisseling. Dit heeft tot gevolg dat een deel van de spiercellen afsterft.
Uit onderzoek blijkt dat er 2 soorten spierbevangenheid voorkomen. De symptomen lijken erg op elkaar, maar in de spierstofwisseling is een belangrijk verschil waar te nemen. Bij de ene groep is er inderdaad een verstoring in de koolhydraatstofwisseling, terwijl er bij de andere groep een disbalans in de stofwisseling van de elektrolyten in de spiercellen is.
Er is sprake van een verstoring tussen de energie die het paard binnenkrijgt (door voeding) en de energie die de spieren verbruiken.
Als er een overschot aan energie is kan er bij training niet voldoende zuurstof aangevoerd worden en ontstaat er een verstoorde verbranding. Hierdoor ontstaan veel meer afvalstoffen, waaronder melkzuur, dan bij een gewone verbranding. Bij het begin van spierbevangenheid kan het lichaam deze afvalstoffen niet meer afvoeren en de spier wordt stijf.
Oorzaken
Hoewel de oorzaak van de klachten een verstoring in de koolhydraatverbranding in de spier is, zijn er een groot aantal omstandigheden bekend die kunnen leiden tot spierbevangenheid.
De hoofdoorzaken zijn:
- Tekort aan elektrolyten
- Disbalans hoeveelheid energie in het voer en de hoeveelheid energie die verbruikt wordt
- Voedingstekort: vooral vitamine E en/of selenium
Sommige myopatische verschijnselen kunnen ook veroorzaakt worden door bepaalde giftige planten of besmette visleverolie.
Naast deze oorzaken zijn er nog een aantal predisposities die het ontstaan van spierbevangenheid in de hand kunnen werken:
- Stress, zoals een lange reis
- Ook lijkt de aandoening vaker voor te komen bij nerveuse paarden
- Kou en wind
- Hengstigheid
- Plotselinge voerverandering
- Het lijkt erop dat er een erfelijke factor meespeelt
EPSSM is de afkorting voor Equine Poly Saccharide Storage Myopathy . Dit is een genetische afwijking die bekend staat voor te komen bij Quarter Horses, Paints en Appaloosa’s. Het is echter ook bij andere rassen gevonden zoals bij trekpaarden, warmbloeden, Haflingers en kruisingen daarvan. Er bestaan verschillende typen EPPSM. Kijk hier voor meer informatie.
Behandeling
Bij ieder vermoeden van spierbevangenheid moet absoluut een dierenarts worden geraadpleegd!
Een paard met spierbevangenheid moet onmiddellijk stil worden gezet. Doe het dier een deken op en beschut het tegen de wind. Met een trailer naar een ruime, royaal opgestrooide stal vervoeren kan indien nodig. Probeer een trailer met een makkelijke laadklep te regelen en rijd heel voorzichtig.
Het paard mag niet eten, wel drinken. In de herstelperiode is ruwvoer aan te raden, krachtvoer kan pas later heel voorzichtig worden gegeven.
Afhankelijk van de ernst kan de dierenarts corticosteroïden (als pijnstiller en ontstekingsremmer) geven. In ernstige gevallen is een infuus vaak nodig en worden elektrolyten gegeven. Vaak wordt vitamine E extra gegeven.
Prognose
Bij spierbevangenheid kan forse spierschade en nierschade optreden. In de meeste gevallen is het vooruitzicht wel goed.
Het voorkomen van spierbevangenheid is natuurlijk belangrijk en wordt nog belangrijker als een paard eenmaal spierbevangen is geweest. De kans namelijk dat het dan terugkomt, is groter. De prognose tot volledig herstel wordt dan steeds slechter.
Voorkomen van spierbevangenheid
Een goed trainingsschema en uitgekiend rantsoen zijn de belangrijkste zaken om spierbevangenheid te voorkomen. Bij paarden die hoog in training staan, moet de hoeveelheid krachtvoer de dag voor de rustdag en op de rustdag zelf naar beneden worden bijgesteld. Er kan dan wel meer ruwvoer gevoerd worden.
Een deel van de snelle koolhydraten uit het voer kan vervangen worden door vet, zoals plantaardige oliën.
Een rustdag is idealiter een dag met veel vrije beweging. Zet het paard dus niet zozeer stil op stal, maar zorg voor uitloop in de weide of paddock, het liefst met andere paarden.
Een goede warming up en cooling down bij de training zijn ook zeer belangrijk om allerlei spierproblemen en blessures te voorkomen.
Aanvullende supplementen
Extra voedingstoffen en kruiden kunnen uitstekend worden gebruikt om spierproblemen te voorkomen en de spieren te ondersteunen bij het herstel. Het meest voor de hand liggende is een supplement met vitamine E, ruim voldoende aminozuren en antioxidanten. Vitamine E heeft namelijk een reinigende werking op de spier waardoor het de afvalstoffen kan afvoeren. Aminozuren verzorgen het herstel van de spier en antioxidanten hebben een reinigende, ontstekingsremmende werking. Antioxidanten vangen vrije radicalen weg die anders allerlei nare gevolgen kunnen hebben.
De Groene Os heeft prachtige spierproducten in het assortiment, vraag ons advies!
Deze informatie is uitsluitend bedoeld voor educatieve doeleinden en vervangt niet het advies van een dierenarts.
Door de strenge Europese Claimsverordening mogen wij maar zeer beperkt informatie geven over de werking van producten.
Heb je vragen over onze producten of de toepassing ervan? Neem dan contact met ons op. Ons team van natuurgeneeskundig therapeuten en holistisch dierenarts adviseert je graag.
