Hoe herken je pijn bij dieren?

Pijnsignalen kunnen verschillen per diersoort, ras en individu, maar onderzoek heeft allang aangetoond dat dieren (ook hele jonge dieren) pijn fysiek op dezelfde manier voelen als mensen. Dieren kunnen het alleen niet verwoorden en daarom kan pijn herkennen bij dieren soms lastig zijn.

Waarom verbergen dieren pijn?

Acute pijn, zoals een plotselinge blessure aan een been of poot is natuurlijk goed te herkennen. Chronische pijn of inwendige pijn is vaak een stuk lastiger.

Prooidieren zoals paarden en konijnen willen pijn vaak zo lang mogelijk verbergen omdat ze anders nog kwetsbaarder zijn. Maar niet alleen voor prooidieren, ook voor roofdieren zoals honden en katten kan het thema ‘veiligheid’ spelen. Zo kan bijvoorbeeld een vreemde omgeving een reden zijn om pijn te verbergen. Maar ook omwille van de sociale structuur kan het voor dieren nodig voelen om pijn niet te laten merken. De natuur kan hard zijn…

Hoe kun je pijn herkennen?

Jij als verzorger kent je dier het allerbeste en bent dan ook belangrijk in herkennen van de pijnsignalen. Waarschijnlijk ben je zelf namelijk het beste toegerust om subtiele veranderingen in het gedrag en lichaam van je dier te herkennen.

Fysieke methoden om pijn bij een dier op te sporen

Het dier fysiek onderzoeken: een behandelaar (dierenarts, fysiotherapeut, natuurgeneeskundige) zal het hele lichaam afvoelen en hierbij de reactie van het dier observeren. Verdikkingen, warme plekken en verwondingen zijn hierbij voorbeelden van aandachtspunten.
Een bewegingsonderzoek, uitgevoerd door de behandelaar, kan helpen bij het opsporen van pijn.
Temperatuur opmeten: een verhoogde temperatuur kan een aanwijzing zijn voor een (pijnlijke) infectie.
Dieren met pijn hebben een toegenomen hartfrequentie en ademhaling, een hogere bloeddruk en verwijde pupillen. Dieren met chronische pijn laten deze kenmerken lang niet altijd zien, dus als deze kenmerken niet aanwezig zijn, hoeft dit niet te betekenen dat het dier geen pijn heeft.
Als er twijfel is over de aanwezigheid van pijn kan tijdelijk reguliere pijnmedicatie gegeven worden om de reactie en het gedrag van het dier hierop waar te nemen. Dieren met pijn kunnen door pijnmedicatie bijvoorbeeld veel vrolijker en makkelijker worden.

Andere fysieke gevolgen en symptomen om alert op te zijn

Pijn kost energie. Dit kan – samen met een verminderde eetlust als gevolg van pijn – bij het dier resulteren in vermagering.
De ademhaling verloopt minder efficiënt.
Dieren krijgen een afwijkende houding, bijvoorbeeld een laaghangend hoofd of een in elkaar gedoken houding. Die houding is vaak het gevolg van proberen te ontlasten van de pijnplek.
Het dier kan een afwijkende gang of bewegingen hebben, zoals kreupel lopen, moeite hebben met overeind komen, trillen of een afwijkende stand van de oren.
Geluiden, zoals piepen, blaffen, janken, briesende geluiden bij het paard. Ook het produceren van afwijkende geluiden kan op een pijnsignaal wijzen.
Het wijd open sperren van de ogen.
Vergrote pupillen.
Fantoompijn kan ontstaan nadat een lichaamsdeel, bijvoorbeeld een poot of staart is verwijderd. Signalen van fantoompijn kunnen zijn dat het dier overmatig gaat likken/bijten vlakbij de plek waar het geamputeerde zat of constant kijkt naar deze plek.

Gedragsveranderingen

Ook gedragsveranderingen kunnen een belangrijke aanwijzing zijn dat dieren pijn hebben:

Het dier kan apathisch worden.
Het dier kan angstig worden.
Als gevolg van pijn kan het dier depressief worden met verandering van karakter of verbittering als gevolg.
Het dier kan pogingen doen om zich te verstoppen, terug te trekken of te ontsnappen. Dieren kunnen zich vanuit de pijn helemaal terugtrekken in hun eigen wereldje.
Eetlust kan verminderen of afwezig zijn, of het dier wordt zeer kieskeurig.
Het dier kan heel veel willen slapen.
Druk gedrag van het dier als gevolg van jeuk/pijn.
Het dier kan anders dan normaal reageren op ‘zijn’ mensen.
Het dier kan rustiger worden.
Bij benadering van de pijnplek kan het dier agressief reageren.
Het dier kan weinig sociale omgang met soortgenoten of huisgenoten willen.
Spanning en stress bij het dier als gevolg van pijn.
Het dier kan ook gevoelig blijven reageren op een plek van het lichaam die niet meer pijnlijk is. Er is dan sprake van geconditioneerd pijngedrag, waardoor dit gedrag aanwezig blijft, terwijl de pijn niet meer aanwezig is.
Verminderd bewustzijn of verminderde intelligentie van het dier omdat het bewustzijn deels gericht is op het “bedwingen” van de pijn.

Pijn herkennen bij honden

Naast fysieke kenmerken zijn factoren die je waarschijnlijk als eerste waarneemt opvallend en afwijkend gedrag van je hond.

Iemand die veel kennis heeft over pijn bij honden is Michelle Vrolijk. Ze schreef onder andere dit artikel voor Doggo.nl. Hier gaat ze in op dit afwijkende gedrag, zoals dingen die je hond normaal graag doet, maar nu opeens niet meer. Ons artikel gaat over fysieke pijn, maar mentale pijn en zelfs trauma’s komen ook voor bij honden, daar vertelt Michelle ook over.

Pijn herkennen bij paarden

Paarden zijn prooidieren en kunnen pijn erg goed verbergen. In het wild zou natuurlijk de kans om door een roofdier gepakt te worden een stuk groter zijn als een dier laat merken dat het ziek of geblesseerd is.

Bij paarden is veel onderzoek gedaan naar de gezichtsuitdrukking die belangrijke aanwijzingen kunnen geven dat het paard pijn heeft. Er is een app de Horse Grimace Scale en er zijn verschillende schema’s hierover op internet te vinden.

Pijn herkennen bij katten

Ook bij katten kan het extreem moeilijk zijn om pijn te herkennen. Er is onderzoek gedaan waaruit bleek dat katten inderdaad bepaalde lichaamssignalen en gezichtsuitdrukkingen laten zien als ze pijn hebben, maar dat dit zelfs voor dierenartsen heel moeilijk te beoordelen is.

Een ander misverstand is dat katten spinnen als ze zich comfortabel voelen. Katten spinnen juist ook als ze pijn hebben of gestrest zijn, mogelijk is het een manier om zichzelf te kalmeren.

Dit is het onderzoek naar kattengedragingen die kunnen wijzen op pijn (Engels).

Pijn herkennen bij konijnen

Net zoals paarden zijn konijnen prooidieren en ook bij konijnen kan er gebruik gemaakt worden van gezichtsuitdrukkingen om pijn te herkennen. Dit artikel van dierentrainer Bernice Muntz gaat dieper in op de pijnsignalen bij konijnen en legt uit waarom pijn bij konijnen een spoedgeval is.

Deze informatie is uitsluitend bedoeld voor educatieve doeleinden en vervangt niet het advies van een dierenarts.

Heb je vragen over onze producten of de toepassing ervan? Neem dan contact met ons op. Ons team van natuurgeneeskundig therapeuten adviseert je graag.