winkel
Webwinkel

Hormonen in balans bij je dier

Hij (of zij!) heeft last van z’n hormonen: dat zeggen we bij bijvoorbeeld een rijende reu of een chagrijnige merrie. Maar wat wil dat eigenlijk zeggen? Wat zijn hormonen, waar in het lichaam worden ze gemaakt en hoe worden ze gereguleerd? In een serie artikelen diepen we deze vragen uit.

Hormonen zijn verantwoordelijk voor het reguleren van talloze processen: van groei en ontwikkeling tot stofwisseling en voortplanting. In dit artikel verkennen we wat hormonen zijn, waar ze worden geproduceerd, hoe het zit met de verschillende groepen hormonen, en hoe de hormoonhuishouding eruitziet bij onze dieren. In 3 vervolgartikelen diepen we de stressrespons verder uit, gaan we verder in op de geslachtshormonen en voortplanting en belichten we de spijsvertering en het immuunsysteem.

Wat zijn hormonen?

Hormonen zijn chemische boodschappers die door het lichaam worden geproduceerd en afgegeven in de bloedbaan. Ze reizen naar verschillende organen en weefsels om functies te reguleren. Denk hierbij aan processen zoals groei, energiestofwisseling, voortplanting, stressreactie en gedrag. Hormonen werken meestal op specifieke doelcellen die receptoren bevatten waaraan het hormoon zich kan binden. Dit roept vervolgens een bepaalde reactie op in het lichaam.

Waar worden hormonen gemaakt?

Hormonen worden geproduceerd door klieren die deel uitmaken van het endocriene systeem (hormoonstelsel) en bevinden zich door het hele lichaam. Deze klieren geven hormonen rechtstreeks in de bloedbaan af, zodat ze door het hele lichaam kunnen circuleren en hun doelorganen kunnen bereiken. De belangrijkste klieren die betrokken zijn bij de hormoonproductie:

  1. Hypofyse: Ook wel de ‘meesterklier’ genoemd, omdat deze klier veel andere klieren in het lichaam aanstuurt. De hypofyse bevindt zich in de hersenen en produceert hormonen die processen zoals groei, schildklierfunctie en voortplanting reguleren.
  2. Schildklier: Deze klier, gelegen in de nek, produceert schildklierhormonen die belangrijk zijn voor het metabolisme, de energiebalans en de groei.
  3. Bijnieren: Deze klieren bevinden zich boven de nieren en produceren onder andere adrenaline en cortisol, die betrokken zijn bij de stressreactie en stofwisseling.
  4. Alvleesklier: De alvleesklier produceert insuline en glucagon, hormonen die de bloedsuikerspiegel reguleren.
  5. Geslachtsklieren (testikels en eierstokken): Deze klieren produceren geslachtshormonen zoals testosteron, oestrogeen en progesteron, die betrokken zijn bij voortplanting en geslachtsontwikkeling.
  6. Thymus (zwezerik): deze bevindt zich in de borstholte en is vooral aanwezig bij en belangrijk voor kinderen en jonge zoogdieren; bij volwassenen verschrompelt hij vaak. De thymus reguleert de aanleg van een goed werkend immuunsysteem. Hier wordt thymosine gemaakt dat de T-cel-respons op gang brengt bij contact met een antigeen. Tevens stimuleert het de groei van het immuunsysteem. T-cellen worden geproduceerd in de thymus uit lymfocyten.

Groepen van hormonen

Hormonen worden wel ingedeeld in 2 groepen: de hormonen die de stofwisseling reguleren en die voor de voortplanting.

Hieronder vind je een lijst van de belangrijkste hormonen die in het lichaam van zowel mensen als dieren voorkomen, samen met de klieren waar ze worden geproduceerd:

 

  1. HYPOFYSE (Pituitary gland)
  • Groeihormoon (GH): Stimuleert groei, celreproductie en celregeneratie.
  • Adrenocorticotroop hormoon (ACTH): Stimuleert de bijnieren om cortisol te produceren.
  • Thyreoïd-stimulerend hormoon (TSH): Stimuleert de schildklier om schildklierhormonen te produceren.
  • Luteïniserend hormoon (LH): Stimuleert ovulatie bij vrouwen en testosteronproductie bij mannen.
  • Follikelstimulerend hormoon (FSH): Bevordert de rijping van eicellen in vrouwen en spermatogenese in mannen.
  • Prolactine: Stimuleert de melkproductie bij zogende vrouwen.
  1. HYPOTHALAMUS (deze bevindt zich in de hersenen)
  • Corticotropin-releasing hormone (CRH): Stimuleert de afgifte van ACTH uit de hypofyse.
  • Gonadotropin-releasing hormone (GnRH): Stimuleert de afgifte van LH en FSH uit de hypofyse.
  • Thyrotropin-releasing hormone (TRH): Stimuleert de afgifte van TSH uit de hypofyse.
  1. PIJNAPPELKLIER (Pineal gland of epifyse, deze bevindt zich ook in de hersenen)
  • Melatonine: Reguleert slaap-waakcycli en het dag-nacht ritme.
  1. SCHILDKLIER (Thyroid)
  • Thyroxine (T4) en Tri-jodothyronine (T3): Reguleren het metabolisme, energieniveau en groei.
  • Calcitonine: Betrokken bij de regulatie van calcium- en fosfaatniveaus in het bloed.
  1. BIJSCHILDKLIEREN (Parathyroid)
  • Parathyroïd hormoon (PTH): Reguleert de calcium- en fosfaatniveaus in het bloed en botten.
  1. BIJNIEREN (Adrenal Glands)
  • Cortisol: Reguleert de stressreactie, metabolisme en ontstekingsremming.
  • Adrenaline (Epinefrine): Verhoogt de hartslag en bloeddruk tijdens stress, bekend als de “fight-or-flight” reactie.
  • Aldosteron: Reguleert de balans van zout en water in het lichaam, wat de bloeddruk beïnvloedt.
  • Noradrenaline (Norepinefrine): Werkt samen met adrenaline om de bloeddruk en hartslag te verhogen.
  1. ALVLEESKLIER (Pancreas)
  • Insuline: Verlaagt de bloedsuikerspiegel door glucoseopname in cellen te bevorderen.
  • Glucagon: Verhoogt de bloedsuikerspiegel door de afgifte van glucose uit de lever te stimuleren.
  • Somatostatine: Reguleert de productie van insuline en glucagon.
  1. NIEREN (Ren)
  • Erytropoëtine (EPO): Stimuleert de productie van rode bloedcellen in het beenmerg.
  • Renine: Reguleert de bloeddruk door de renine-angiotensine-aldosteronsysteem (RAAS) te activeren.
  • Calcitriol: Actieve vorm van vitamine D, bevordert de opname van calcium en fosfaat in de darmen.
  1. DARMEN (Gastrointestinal Tract)
  • Ghreline: Stimuleert de eetlust.
  • Leptine (voornamelijk door vetweefsel): Reguleert de energiebalans door honger te onderdrukken.
  • Secretine: Stimuleert de afgifte van bicarbonaat uit de pancreas om de maagzuur te neutraliseren.
  • Cholecystokinine (CCK): Stimuleert de galblaascontractie en afgifte van enzymen uit de pancreas.
  1. GESLACHTSKLIEREN (Gonaden)
  • Testikels (Testes)
    • Testosteron: Belangrijk voor de ontwikkeling van mannelijke geslachtskenmerken en spermaproductie.
  • Eierstokken (Ovarium)
    • Oestrogeen: Reguleert de ontwikkeling van vrouwelijke geslachtskenmerken en de menstruele cyclus.
    • Progesteron: Ondersteunt de zwangerschap en reguleert de menstruatiecyclus.

Deze lijst bevat de belangrijkste hormonen, maar het lichaam produceert vele andere hormonen die verschillende functies ondersteunen, zoals de regulatie van het immuunsysteem, groei en ontwikkeling, en homeostase.

Hormoonhuishouding bij honden, katten en paarden

De hormoonhuishouding is het evenwicht tussen de verschillende hormonen in het lichaam. Dit systeem werkt nauw samen met andere lichaamsfuncties om de gezondheid en het welzijn van je dier te waarborgen.

Honden

Bij honden spelen hormonen een grote rol in hun gedrag, voortplanting en algemene gezondheid. Een bekend hormoon is cortisol, dat wordt geproduceerd door de bijnieren. Cortisol helpt bij het reguleren van de stressreactie, maar een te hoog of te laag niveau kan leiden tot gezondheidsproblemen. In het artikel over de stressrespons gaan we hier nog uitgebreid op in.

Schildklierhormonen zijn ook belangrijk bij honden. Hypothyreoïdie – een aandoening waarbij de schildklier onvoldoende hormonen produceert – komt relatief vaak voor en kan leiden tot symptomen, zoals gewichtstoename, lusteloosheid en huidproblemen.

Geslachtshormonen – zoals testosteron en oestrogeen – reguleren de voortplanting en geslachtskenmerken. Bij niet-gesteriliseerde of ongecastreerde honden kunnen deze hormonen ook invloed hebben op gedrag, zoals agressie of territoriaal gedrag. Hierover gaan we het nog uitgebreid hebben in het artikel over de voortplanting.

Katten

Katten hebben een hormoonhuishouding die sterk lijkt op die van honden, maar er zijn enkele belangrijke verschillen. Een veelvoorkomende hormonale aandoening bij oudere katten is hyperthyreoïdie, waarbij de schildklier te veel hormonen produceert. Dit leidt tot symptomen zoals gewichtsverlies, hyperactiviteit en een verhoogde eetlust. Deze aandoening kan worden behandeld met medicijnen, dieetveranderingen, of in sommige gevallen een operatie.

Net als bij honden speelt cortisol een rol in de stressreactie van katten. Chronische stress kan leiden tot gezondheidsproblemen, zoals gedragsveranderingen of aandoeningen zoals idiopathische cystitis, een blaasontsteking zonder duidelijke oorzaak. Het handhaven van een stabiele en rustige omgeving is belangrijk voor het welzijn van katten.

Ook bij katten spelen geslachtshormonen een belangrijke rol, vooral tijdens de voortplantingscyclus. Niet-gesteriliseerde vrouwtjes kunnen krols gedrag vertonen, wat komt door de fluctuatie van oestrogeen en progesteron. Castratie of sterilisatie wordt vaak aanbevolen om gezondheidsproblemen te voorkomen en ongewenst gedrag te verminderen.

Paarden

Paarden worden vaak blootgesteld aan wisselende omstandigheden, zoals training, competitie en seizoensgebonden veranderingen. Dit kan de hormoonhuishouding flink beïnvloeden. Ook bij paarden is cortisol een belangrijk hormoon, dat (net als bij honden en katten) betrokken is bij de stressreactie.

PPID (voorheen symdroom van Cushing) bij oudere paarden komt regelmatig voor en is een verouderingsziekte van de hypofyse. Deze produceert dan teveel ACTH waardoor o.a. een abnormale vetverdeling, overmatig zweten, en een verminderde weerstand ontstaan.

De schildklierhormonen spelen ook een rol bij paarden, zij het op een minder prominente manier dan bij honden en katten. Hypothyreoïdie, waarbij te weinig schildklierhormoon wordt geproduceerd, komt minder vaak voor bij paarden, maar kan wel leiden tot lusteloosheid en een verlaagde stofwisseling.

Geslachtshormonen hebben een grote invloed op het gedrag en de voortplanting van paarden. Merries hebben een oestrische cyclus die wordt gereguleerd door oestrogeen en progesteron, en die invloed heeft op hun vruchtbaarheid en gedrag. Hengsten produceren testosteron, dat hun seksuele gedrag en agressie kan beïnvloeden.

Bij paarden zijn de hormonen die de groei en ontwikkeling reguleren ook van groot belang, vooral bij jonge dieren. Groeihormoon speelt een sleutelrol in de ontwikkeling van spieren en botten, en een goede balans van dit hormoon is essentieel voor de gezonde groei van veulens.

Het belang van een goede hormoonbalans

Een evenwichtige hormoonhuishouding is essentieel voor de gezondheid en het welzijn van onze dieren. Hormonen beïnvloeden vrijwel elk aspect van hun leven, van hun energieniveau en metabolisme tot hun voortplanting en gedrag. Wanneer de hormoonbalans verstoord is, kan dit leiden tot verschillende gezondheidsproblemen die variëren van mild tot ernstig.

Het vroegtijdig herkennen van hormonale onevenwichtigheden is dus belangrijk. Dierenartsen gebruiken vaak bloedonderzoek om hormoonspiegels te meten en kunnen op basis van de resultaten de juiste behandeling adviseren. Behandeling kan variëren van medicatie en dieetveranderingen tot operaties, afhankelijk van de aard en ernst van het probleem.

Daarnaast is preventie ook een belangrijk aspect van het handhaven van een goede hormoonbalans. Regelmatige controles, een evenwichtige voeding, voldoende beweging en een stressvrije omgeving dragen allemaal bij aan het behoud van een gezonde hormoonhuishouding bij huisdieren.

Conclusie

Hormonen spelen een vitale rol in het leven van honden, katten en paarden. Deze chemische boodschappers zijn betrokken bij bijna alle functies in het lichaam, van groei en voortplanting tot gedrag en stressmanagement, spijsvertering en weerstand. In een drietal volgende artikelen diepen we deze onderwerpen verder uit en geven we tips over de toepassing van kruiden, voeding en supplementen om de hormonen in balans te houden.

Wil je nu advies over de gezondheid van je dier? Neem dan contact met ons op door op de knop hieronder te klikken.

De lever wordt in de Traditionele Chinese Geneeskunst ook wel ‘de generaal’ genoemd en heeft talloze belangrijke functies in het lichaam. Ook speelt het een belangrijke rol bij het in balans houden van de hormonen.

Wil je iets delen?

Wil je een reactie delen of heb je een vraag?

Door het insturen van het formulier kunt je een reactie achterlaten of een vraag stellen over algemene zaken. Wil je liever direct een consult aanvragen dan kan dat ook.

Stel je vraag!

"*" geeft vereiste velden aan

Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

De Groene Os is verbonden met zusterbedrijf Drogisterij Van der Pigge

Zij staan klaar om je te helpen met gezonde, natuurlijke producten voor mensen. Ze hebben hun eigen merk voedingssupplementen en huidverzorging. Ook kun je terecht in de winkel in Haarlem voor advies en een breed assortiment! Het goede van toen, met het beste van nu!

Van der Pigge