Groepen van hormonen
Hormonen worden wel ingedeeld in 2 groepen: de hormonen die de stofwisseling reguleren en die voor de voortplanting.
Hieronder vind je een lijst van de belangrijkste hormonen die in het lichaam van zowel mensen als dieren voorkomen, samen met de klieren waar ze worden geproduceerd:
- HYPOFYSE (Pituitary gland)
- Groeihormoon (GH): Stimuleert groei, celreproductie en celregeneratie.
- Adrenocorticotroop hormoon (ACTH): Stimuleert de bijnieren om cortisol te produceren.
- Thyreoïd-stimulerend hormoon (TSH): Stimuleert de schildklier om schildklierhormonen te produceren.
- Luteïniserend hormoon (LH): Stimuleert ovulatie bij vrouwen en testosteronproductie bij mannen.
- Follikelstimulerend hormoon (FSH): Bevordert de rijping van eicellen in vrouwen en spermatogenese in mannen.
- Prolactine: Stimuleert de melkproductie bij zogende vrouwen.
- HYPOTHALAMUS (deze bevindt zich in de hersenen)
- Corticotropin-releasing hormone (CRH): Stimuleert de afgifte van ACTH uit de hypofyse.
- Gonadotropin-releasing hormone (GnRH): Stimuleert de afgifte van LH en FSH uit de hypofyse.
- Thyrotropin-releasing hormone (TRH): Stimuleert de afgifte van TSH uit de hypofyse.
- PIJNAPPELKLIER (Pineal gland of epifyse, deze bevindt zich ook in de hersenen)
- Melatonine: Reguleert slaap-waakcycli en het dag-nacht ritme.
- SCHILDKLIER (Thyroid)
- Thyroxine (T4) en Tri-jodothyronine (T3): Reguleren het metabolisme, energieniveau en groei.
- Calcitonine: Betrokken bij de regulatie van calcium- en fosfaatniveaus in het bloed.
- BIJSCHILDKLIEREN (Parathyroid)
- Parathyroïd hormoon (PTH): Reguleert de calcium- en fosfaatniveaus in het bloed en botten.
- BIJNIEREN (Adrenal Glands)
- Cortisol: Reguleert de stressreactie, metabolisme en ontstekingsremming.
- Adrenaline (Epinefrine): Verhoogt de hartslag en bloeddruk tijdens stress, bekend als de “fight-or-flight” reactie.
- Aldosteron: Reguleert de balans van zout en water in het lichaam, wat de bloeddruk beïnvloedt.
- Noradrenaline (Norepinefrine): Werkt samen met adrenaline om de bloeddruk en hartslag te verhogen.
- ALVLEESKLIER (Pancreas)
- Insuline: Verlaagt de bloedsuikerspiegel door glucoseopname in cellen te bevorderen.
- Glucagon: Verhoogt de bloedsuikerspiegel door de afgifte van glucose uit de lever te stimuleren.
- Somatostatine: Reguleert de productie van insuline en glucagon.
- NIEREN (Ren)
- Erytropoëtine (EPO): Stimuleert de productie van rode bloedcellen in het beenmerg.
- Renine: Reguleert de bloeddruk door de renine-angiotensine-aldosteronsysteem (RAAS) te activeren.
- Calcitriol: Actieve vorm van vitamine D, bevordert de opname van calcium en fosfaat in de darmen.
- DARMEN (Gastrointestinal Tract)
- Ghreline: Stimuleert de eetlust.
- Leptine (voornamelijk door vetweefsel): Reguleert de energiebalans door honger te onderdrukken.
- Secretine: Stimuleert de afgifte van bicarbonaat uit de pancreas om de maagzuur te neutraliseren.
- Cholecystokinine (CCK): Stimuleert de galblaascontractie en afgifte van enzymen uit de pancreas.
- GESLACHTSKLIEREN (Gonaden)
- Testikels (Testes)
- Testosteron: Belangrijk voor de ontwikkeling van mannelijke geslachtskenmerken en spermaproductie.
- Eierstokken (Ovarium)
- Oestrogeen: Reguleert de ontwikkeling van vrouwelijke geslachtskenmerken en de menstruele cyclus.
- Progesteron: Ondersteunt de zwangerschap en reguleert de menstruatiecyclus.
Deze lijst bevat de belangrijkste hormonen, maar het lichaam produceert vele andere hormonen die verschillende functies ondersteunen, zoals de regulatie van het immuunsysteem, groei en ontwikkeling, en homeostase.
Hormoonhuishouding bij honden, katten en paarden
De hormoonhuishouding is het evenwicht tussen de verschillende hormonen in het lichaam. Dit systeem werkt nauw samen met andere lichaamsfuncties om de gezondheid en het welzijn van je dier te waarborgen.
Honden
Bij honden spelen hormonen een grote rol in hun gedrag, voortplanting en algemene gezondheid. Een bekend hormoon is cortisol, dat wordt geproduceerd door de bijnieren. Cortisol helpt bij het reguleren van de stressreactie, maar een te hoog of te laag niveau kan leiden tot gezondheidsproblemen. In het artikel over de stressrespons gaan we hier nog uitgebreid op in.
Schildklierhormonen zijn ook belangrijk bij honden. Hypothyreoïdie – een aandoening waarbij de schildklier onvoldoende hormonen produceert – komt relatief vaak voor en kan leiden tot symptomen, zoals gewichtstoename, lusteloosheid en huidproblemen.
Geslachtshormonen – zoals testosteron en oestrogeen – reguleren de voortplanting en geslachtskenmerken. Bij niet-gesteriliseerde of ongecastreerde honden kunnen deze hormonen ook invloed hebben op gedrag, zoals agressie of territoriaal gedrag. Hierover gaan we het nog uitgebreid hebben in het artikel over de voortplanting.
Katten
Katten hebben een hormoonhuishouding die sterk lijkt op die van honden, maar er zijn enkele belangrijke verschillen. Een veelvoorkomende hormonale aandoening bij oudere katten is hyperthyreoïdie, waarbij de schildklier te veel hormonen produceert. Dit leidt tot symptomen zoals gewichtsverlies, hyperactiviteit en een verhoogde eetlust. Deze aandoening kan worden behandeld met medicijnen, dieetveranderingen, of in sommige gevallen een operatie.
Net als bij honden speelt cortisol een rol in de stressreactie van katten. Chronische stress kan leiden tot gezondheidsproblemen, zoals gedragsveranderingen of aandoeningen zoals idiopathische cystitis, een blaasontsteking zonder duidelijke oorzaak. Het handhaven van een stabiele en rustige omgeving is belangrijk voor het welzijn van katten.
Ook bij katten spelen geslachtshormonen een belangrijke rol, vooral tijdens de voortplantingscyclus. Niet-gesteriliseerde vrouwtjes kunnen krols gedrag vertonen, wat komt door de fluctuatie van oestrogeen en progesteron. Castratie of sterilisatie wordt vaak aanbevolen om gezondheidsproblemen te voorkomen en ongewenst gedrag te verminderen.
Paarden
Paarden worden vaak blootgesteld aan wisselende omstandigheden, zoals training, competitie en seizoensgebonden veranderingen. Dit kan de hormoonhuishouding flink beïnvloeden. Ook bij paarden is cortisol een belangrijk hormoon, dat (net als bij honden en katten) betrokken is bij de stressreactie.
PPID (voorheen symdroom van Cushing) bij oudere paarden komt regelmatig voor en is een verouderingsziekte van de hypofyse. Deze produceert dan teveel ACTH waardoor o.a. een abnormale vetverdeling, overmatig zweten, en een verminderde weerstand ontstaan.
De schildklierhormonen spelen ook een rol bij paarden, zij het op een minder prominente manier dan bij honden en katten. Hypothyreoïdie, waarbij te weinig schildklierhormoon wordt geproduceerd, komt minder vaak voor bij paarden, maar kan wel leiden tot lusteloosheid en een verlaagde stofwisseling.
Geslachtshormonen hebben een grote invloed op het gedrag en de voortplanting van paarden. Merries hebben een oestrische cyclus die wordt gereguleerd door oestrogeen en progesteron, en die invloed heeft op hun vruchtbaarheid en gedrag. Hengsten produceren testosteron, dat hun seksuele gedrag en agressie kan beïnvloeden.
Bij paarden zijn de hormonen die de groei en ontwikkeling reguleren ook van groot belang, vooral bij jonge dieren. Groeihormoon speelt een sleutelrol in de ontwikkeling van spieren en botten, en een goede balans van dit hormoon is essentieel voor de gezonde groei van veulens.
Het belang van een goede hormoonbalans
Een evenwichtige hormoonhuishouding is essentieel voor de gezondheid en het welzijn van onze dieren. Hormonen beïnvloeden vrijwel elk aspect van hun leven, van hun energieniveau en metabolisme tot hun voortplanting en gedrag. Wanneer de hormoonbalans verstoord is, kan dit leiden tot verschillende gezondheidsproblemen die variëren van mild tot ernstig.
Het vroegtijdig herkennen van hormonale onevenwichtigheden is dus belangrijk. Dierenartsen gebruiken vaak bloedonderzoek om hormoonspiegels te meten en kunnen op basis van de resultaten de juiste behandeling adviseren. Behandeling kan variëren van medicatie en dieetveranderingen tot operaties, afhankelijk van de aard en ernst van het probleem.
Daarnaast is preventie ook een belangrijk aspect van het handhaven van een goede hormoonbalans. Regelmatige controles, een evenwichtige voeding, voldoende beweging en een stressvrije omgeving dragen allemaal bij aan het behoud van een gezonde hormoonhuishouding bij huisdieren.
