Als je er erover nadenkt, is er zo veel wat wij voor onze huisdieren bepalen en waarvan ze van ons afhankelijk zijn. Dit gebrek aan keuzevrijheid kan dieren veel stress geven en negatieve gevolgen hebben voor hun welzijn. In dit artikel wil ik je uitleggen hoe dat zit en je een aantal praktische voorbeelden geven over hoe het ook anders kan.
Controle door de mens vs. keuzevrijheid
De meeste mensen vinden het heel normaal dat wij voor onze huisdieren bepalen wat en wanneer ze eten, waar ze slapen, wanneer ze naar buiten gaan en hoe die ‘vrije’ tijd dan besteed wordt.
Maar is dat eigenlijk wel normaal? En welke negatieve gevolgen heeft dat? De laatste tijd ben ikzelf hier met mijn eigen dieren meer bewust mee bezig en ben ik blij dat ik erachter kom hoe het anders kan.
Ieder dier is uniek
Iedere hond, kat, paard of konijn heeft zijn eigen karakter, impulsen, voorkeuren en wensen. In mijn beleving is dat wat samenleven met dieren nou juist zo leuk maakt! Als er door een te streng regime geen ruimte meer is voor die eigenheid, kun je net zo goed een robothondje of Tamagotchi-konijn nemen.
Ieder dier heeft zo z’n eigen gedragingen en de behoefte om die te uiten. Alle mensen of dieren ‘zijn’ van zichzelf. Het is belangrijk dat er ruimte is voor die autonomie. Als continu alles voor een dier bepaald wordt, geeft dat stress die zich kan opstapelen waardoor ongewenst gedrag kan toenemen.
Bijvoorbeeld
Zoals een standaard doordeweekse dag heb je je hond gedurende dag uitgelaten op door jou gekozen moment, op een door jou gekozen route en in een door jou bepaald tempo. Je hond had eigenlijk een beetje een off-day. Hij was nog moe van de wandeling met de uitlaatservice de dag ervoor en had eigenlijk meer zin in rustige snuffelrondjes door de buurt en wat knuffelen samen op de bank. Inmiddels is het elf uur ’s avonds en tijd voor het laatste rondje. Je moest hem motiveren van de bank af te komen en nu in het donker loopt ‘ie tegen van alles en nog wat te blaffen en ziet overal spoken.
Wat gebeurt hier?
Jouw ritme en ideeën voor de dag komen niet overeen met die van je hond. In dit geval had je best een dagje rustiger aan kunnen doen. Daarnaast zijn veel honden vaak eerder ‘klaar’ met de dag en vinden het laatste plasrondje eigenlijk te laat. Die opgestapelde stress en het donker kunnen ervoor zorgen dat je hond veel prikkelbaarder is en dus op allerlei prikkels reageert.
Aangeleerde hulpeloosheid
De controle over je eigen leven hebben is zó belangrijk dat het niet hebben van keuzes kan leiden tot ernstige mentale problemen. Een dier dat samenleeft met de mens maar daarbij geen of zeer weinig eigen keuzes kan maken, kan aangeleerde hulpeloosheid of learned helplessness gaan vertonen. Het heeft geleerd dat zijn mening er eigenlijk niet toe doet. Hoe vervelend hij het ook vindt, hij doet passief wat er van hem gevraagd of geëist wordt. Het verzet is opgegeven.
Deze mentale staat is een diep, donker gat. Bij mensen kan dit ook gebeuren. In de dierenwereld komt er bij paardensport meer aandacht voor, maar het kan bij alle diersoorten voorkomen.
Het klinkt heel extreem, maar het komt helaas niet alleen voor bij dieren die op een ‘standaard’ manier mishandeld worden. Het kan veel subtieler zijn, omdat het gaat om het gebrek aan controle en het kunnen maken van eigen keuzes.
Je ziet dit veel bij dieren die met harde hand getraind worden. Maar ook bij dieren van mensen die nog van mening zijn dat een dier maar heeft te luisteren en niet zo veel te willen heeft en dat de mens altijd de baas moet blijven. Hierbij wordt er voorbij gegaan aan de innerlijke belevingswereld van het dier. Dieren met aangeleerde hulpeloosheid kunnen juist de superbrave dieren zijn: de net iets te kalme kinderpony op de manege of de te volgzame hond. Ze hebben geleerd dat het allemaal niet meer uitmaakt: ze laten hun hoofd hangen en ze lopen er maar apathisch bij.
Weten dat je een keuze hebt
Soms is een keuze hebben niet handig, bijvoorbeeld omdat de omgeving gevaarlijk is (vaak vanuit menselijk perspectief) of omdat het op dat moment gewoon niet zo relevant is voor het dier. Het gaat erom dat ze graag mogelijkheden hebben en zelf de keuze kúnnen maken.
Nog een voorbeeld
Veel katten zijn groot fan van open deuren. Niet dat ze er per se doorheen willen. Ze willen gewoon graag de keuze hebben om zo naar een ander vertrek te kunnen.
Voorbeelden uit het dagelijks leven
Je denkt misschien dat het lastig is je dier keuzes te geven en dat dit kan leiden tot gevaarlijke situaties of overlast voor de omgeving. In veel gevallen zijn er natuurlijk bepaalde grenzen om het voor iedereen prettig te houden, maar vaak kun je met relatief kleine aanpassingen de keuzevrijheid van je dier al een stuk vergroten.
- Paard
Een tijdje terug is een onderzoek gedaan of paarden keuzes konden maken, de gevolgen konden overzien en hun keuze doormiddel van het aanwijzen van bordjes konden communiceren. En jawel, ze bleken prima in staat om een keuze voor wel of geen deken op te communiceren en naar gelang het weertype te veranderen.
Natuurlijk kun je je paard met bordjes leren communiceren, maar ook met simpelere aanpassingen kun je hun keuzevrijheid vergroten. Zo zullen veel paarden het op prijs stellen als ze kunnen kiezen om binnen of buiten te verblijven. In de zomermaanden is een keuze tussen een rustig plekje in de schaduw en een rustig plekje in de zon ook een belangrijke.
Daarnaast kun je ook leren luisteren naar je paard, bijvoorbeeld om zijn voorkeuren over beweging voor die dag te leren kennen of met welke beweging hij wel of geen klik heeft. Heeft je paard zin in een lekkere buitenrit en zo ja, welke route dan? Of liever een poetsdagje op stal of een wandeling door het dorp of juist wat speels grondwerk? - Hond
Voor honden zijn de wandelingen natuurlijk erg belangrijk, maar regelmatig verschillen de meningen daarover. Zo heb ik gemerkt dat mijn hond op drukke momenten het park echt liever vermijdt en veel liever door de wijk loopt te snuffelen. Het tempo maakt ook uit. Een hond leeft in een wereld van geuren. En net zoals wij weleens 5 minuten spenderen aan het lezen van een blog, zo doet je hond dat met een interessant snuffelplekje. Als het even kan, zet dan je eigen haast en schema opzij en laat je hond ruiken.
Nog een belangrijke, veel honden willen niet met iedere hond contact maken en lopen er liever met een boog omheen. Dit is heel sociaal gedrag van honden, dus maak hier ruimte voor, het werkt zeker stressverlagend. - Kat
Ook voor katten is het fijn als ze vrijheid hebben om te kiezen om binnen of buiten te zijn, d.m.v. een kattenluikje. Ook de slaapplaats is belangrijk. Zijn er verschillende plekjes waarbij ze kunnen kiezen tussen lekker bij het gezin liggen of juist ongestoord in een hoekje? Voor de gezondheid van katten is ook een keuze in drinkplaatsen en wanneer te eten belangrijk. Katten in de natuur eten niet 2x per dag een grote maaltijd, maar meestal meerdere kleine hapjes verspreid over de dag. Huiskatten kunnen als de leeftijd vordert erg lui worden. Dit kan voorkomen worden door te kijken naar de speelvoorkeuren van je kat en hierop in te gaan. - Konijn
Konijnen die alleen in een hokje zitten kwijnen weg. Konijnen zijn echter prima op te voeden en kunnen als je thuis bent dus best leren los te lopen. Zo kun je je konijn de keuzevrijheid geven tussen de rust van het hok of de gezelligheid van de woonkamer. Voor konijnen zijn verschillende rustplaatsen ook van belang. Konijnen zouden niet in hun eentje gehouden moeten worden. Als je een nieuw konijn erbij wilt, betrek je konijn wat er dan is bij de keuze door daarvan uit te gaan bij de koppeling. Lees hier meer over het laten kennismaken van konijnen.
Luisteren naar wat je dier te vertellen heeft
Bovenstaande zijn maar een paar voorbeeldjes. Wat ik ermee hoop te bereiken is dat je met andere ogen naar het gedrag van je dier gaat kijken. Wat probeert hij je te vertellen en luister je daar ook naar? Lukt het je om je eigen ego en overtuigingen opzij te zetten? Uiteindelijk is veel van de tijd die je met je dier spendeert bedoeld om aan de levensbehoeften van je dier tegemoet te komen, dus zijn mening zou zeker moeten meetellen.
Het kan jullie beide er veel voor teruggeven. Keuzevrijheid voor een dier betekent een hogere kwaliteit van leven, meer zelfvertrouwen en ontspanning. En dat leidt weer tot een fijnere samenwerking met jou en een harmonieus samenzijn.
Heb jij een dier met interessante voorkeuren en hoe probeer je daaraan tegemoet te komen? Deel je ervaringen!
Deze informatie is uitsluitend bedoeld voor educatieve doeleinden en vervangt niet het advies van een dierenarts.
Door de strenge Europese Claimsverordening mogen wij maar zeer beperkt informatie geven over de werking van producten.
Heb je vragen over onze producten of de toepassing ervan? Neem dan contact met ons op. Ons team van natuurgeneeskundig therapeuten en holistisch dierenarts adviseert je graag.
