Voedingsfouten bij paarden: er kan nogal wat misgaan

Door Ingrid Langen
Categorie Darmgezondheid
Leestijd 11 minuten

Het begon met een flats dunne mest die uit dat paard kwam. Ik werd gevraagd om advies te geven over dat probleem: mestwater en dunne mest. Welke supplementen zou ik hiervoor aanraden? Als eerste bekeek ik het hooi dat dit paard kreeg. Ik schrok me rot: het was nat en taai, er zaten zwarte, rottende stelen gras in en het rook vies. Het paard at ook alleen maar het hoogst nodige en dat was te zien aan zijn ingevallen flanken.

Het allerbelangrijkste voer voor een paard is z’n ruwvoer. Het is zinloos om dure supplementen aan te schaffen wanneer het ruwvoer niet voor elkaar is.

Ruwvoer

Goed hooi dus. Maar wat is dat dan?

Ruwvoer is de voeding voor het microbioom. En we weten inmiddels wel dat het microbioom heel belangrijk is voor de gezondheid van zowel mens als dier. Maar we weten ook dat het microbioom individueel heel verschillend kan zijn. Aan het microbioom van paarden is nog niet veel onderzoek gedaan, dus we weten nog heel veel niet^1,2.

Hooi of voordrooghooi?

Er is nogal wat onenigheid over het wel of niet voeren van voordrooghooi. Het wetenschappelijk onderzoek dat er gedaan is met voordrooghooi versus hooi is beperkt. Het is bekend dat de urine en het microbioom van paarden verschillend is tussen dieren die gevoerd worden met hooi en die met voordroog³. Wat hiervan de betekenis is, moet nog nader worden onderzocht.

Een goed en genuanceerd artikel (gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek) over dit onderwerp vind je hier: www.purepaardenvoeding.nl/hooi-versus-voordroog. De conclusie die hier wordt getrokken: voordrooghooi is te verkiezen boven hooi, omdat het doorgaans minder/geen schimmel en stof bevat waardoor het voor de luchtwegen met afstand de beste keuze is. Alleen wanneer er sprake is van paarden/pony’s met insulineresistentie, obesitas, EMS etc. dan is hooi de betere keuze.

Vezels

Vezels zijn het belangrijkste onderdeel van de voeding voor paarden. Een tekort aan vezels brengt zowel problemen in gedrag als in het maagdarmkanaal met zich mee. Maar niet alle vezels hoeven afkomstig van hooi te zijn. Paarden zijn van nature grazers: hun maag maakt continu maagsap aan, dus die maag moet vaak gevuld worden ⁴. Echter, onbeperkt hooi geven is geen aanrader, de meesten worden daar veel te dik van. En ze bewegen ook nauwelijks wanneer ze de hele dag om de hooibaal staan te eten. Andere mogelijkheden van ruwvoer zijn de ruwvoermixen van voerfabrikanten, maar ook (gerste)stro kan een optie zijn. Het hooi vermengen met stro zorgt voor meer bulk, meer vezels, meer kauwen en langzamer eten. Al moet je stro wel opbouwen om teveel gasvorming in de darmen te voorkomen. Onderzoek laat zien dat een maximum van 10-25 % ruwvoer vervangen kan worden door stro. Mede om ervoor te zorgen dat het paard wel voldoende voedingsstoffen binnen krijgt ⁵.

De praktische aanpak

Je hebt lang niet altijd zelf de keuze over het ruwvoer dat je paard krijgt. Dus hoe kun je hier nu op een praktische manier mee omgaan?

Analyseer het ruwvoer. Zeker als er op eigen land hooi wordt gemaakt of een grote partij wordt aangekocht. Bij de aankoop van steeds een paar baaltjes van wisselende partijen, is analyseren zinloos. Maar dat is sowieso geen fijne methode, want een steeds wisselende samenstelling van ruwvoer geeft ‘onrust’ in het microbioom².

Het microbioom is een zeer individuele zaak: de reactie van het individuele paard op een bepaald voerregime kan daardoor totaal verschillen van een ander paard dat hetzelfde voer krijgt.

Kijk naar de mest van je paard: ziet dat er goed uit? Geen mestwater? Mooie ballen? Dan is de kans redelijk groot dat het goed gaat in de darmen van je paard. Al wil goede mest niet altijd zeggen dat er niets aan de hand is. Want ook dan kan er sprake zijn van een hyperpermeabele darm. Daarom is het volgende punt ook belangrijk:

Kijk ook naar je hele paard: Eet hij goed? Gedraagt hij zich normaal? Het is bekend dat paarden waarvan de pH in de darm te laag is (door verkeerd ruwvoer of te weinig of te zetmeelrijk krachtvoer) zich heftiger gaan gedragen⁶. Ook verzet onder het zadel, zoals niet willen lopen, moeite met buiging en stelling, niet willen uitstrekken, kunnen aanwijzingen zijn van ongemakken in de buik.

Krachtvoer

Zetmeel

En dan het krachtvoer. Dat kan veel te veel zetmeel bevatten. Zetmeel, veel meer nog dan gefermenteerd ruwvoer, kan de oorzaak zijn van verzuring van de darmen. Met (kans op) hoefbevangenheid en koliek tot gevolg⁷. Zetmeelrijke brokken en muesli’s zijn afraders. Maar soms worden ook andere zetmeelrijke voeders gegeven, bijvoorbeeld maismeel om een paard dikker te laten worden. Ook dit is geen aanrader. Het zetmeel uit met name mais zorgt voor een overgroei aan ongewenste bacteriën in de blinde darm, met verzuring tot gevolg.

Brokken

Krachtvoerbrokken brengen ook de nodige vraagtekens met zich mee. Zo worden ze met hoge temperaturen en onder hoge druk geperst. Om brokken te kunnen persen is een plakmiddel nodig en dat is meestal melasse. Dat brengt extra suiker met zich mee. De hoge temperatuur kan het ontstaan van acrylamides bevorderen, dit zijn kankerverwekkende stoffen. En muesli heeft een groter volume dan brok: paarden kauwen er langer op en dat geeft meer en langer een verzadigd gevoel.

Weidegang

Mijn paarden hebben de grote luxe dat ze het hele jaar rond op de weide mogen lopen, al gaan ze ’s nachts wel op stal. De hele dag op weide lopen brengt beweging met zich mee. Plus de mogelijkheid dat er de hele dag iets te knabbelen valt, ook in de winter, wanneer er eigenlijk geen gras meer groeit. Maar ook weidegang heeft een aantal aandachtspunten.

Vervuiling

Bij onze weide staat een hele rij majestueuze eikenbomen, waar jaarlijks een flinke lading eikels vanaf komt. En onze paarden vinden eikels nogal lekker, dus er gaat een draad om het stuk wei, zodat ze niet bij de eikels kunnen. Want (te) veel eikels kunnen koliek veroorzaken.

Iets anders zijn esdoorns: de zaden en scheuten van de gewone esdoorn bevatten een giftige stof, hypoglycine A, dat de veroorzaker is van atypische myopathie. Een ziekte die lijkt op spierbevangenheid en vooral voorkomt bij jonge paarden en oudere dieren. In 70% van de gevallen is het fataal.

Fructanen

Fructanen zijn de energieopslag en de energieleverancier van groene planten. Ze bevinden zich in snel groeiend gras, vooral in het voorjaar. Maar ze zijn ook in overmaat aanwezig in gestrest gras als gevolg van veel zon en/of bevriezing. In de ochtend is gras het armst aan fructanen (behalve bij bevriezing) en aan het einde van de dag het rijkst onder invloed van zonlicht. Fructanen zijn berucht vanwege het risico op hoefbevangenheid en insulineresistentie. Veel paarden zijn hier gevoelig voor: vooral paarden die al te dik zijn, die PPID (Cushing) of EMS-IR hebben. Ook oude paarden lopen risico, omdat hun metabolisme minder goed werkt.

Fructanen en de darmflora

Waarom een grote groep van paarden hier wel sterk op reageert en anderen daar helemaal geen last van lijken te hebben, daar moet nog veel onderzoek naar worden gedaan. Waarschijnlijk heeft het te maken met genen die wel of niet worden aangezet door die fructanen. Maar vooral heeft het te maken met de darmflora. Fructanen zijn voedingsbronnen voor onze darmflora. Wij (en onze dieren) zijn niet in staat om fructanen af te breken, maar in onze darmflora zitten bepaalde bacteriën die dat wel kunnen. En bij veel aanvoer van fructanen krijgen deze bacteriën de overhand. Ze zorgen met name voor een enorme stijging van fructose in de darm en vervolgens in het bloed naar de lever toe. Fructose moet in de lever worden omgezet naar glucose, melkzuur en vet, en dat proces zorgt voor oxidatieve stress en kost veel ATP. Het levert vervetting van de lever op en daarmee indirect insulineresistentie.

Ook de darmwand heeft enzymen die fructose kunnen omzetten, maar deze omzetting leidt tot een lekkende darm. Die omzetting is dus niet onschuldig! En uiteindelijk kunnen ook de darmbacteriën fructose omzetten in melkzuur wat zorgt voor verzuring.

Dit proces lijkt de belangrijkste oorzaak te zijn van insulineresistentie en metabool syndroom. Sterker nog: studies tonen aan dat bacteriën die fructanen afbreken een rol spelen bij obesitas. Bij obese mensen werden grote aantallen van juist die bacteriën aangetroffen met een hoge fructanase activiteit⁸.

Conclusies

De belangrijkste voedingsbron voor paarden is ruwvoer: gras, hooi, stro e.d. Een ruwvoerbron met voldoende vezels en die past bij het microbioom van je paard is essentieel. Omdat je van de buitenkant niet kunt zien wat het microbioom van je paard nodig heeft, kun je natuurlijk wel goed letten op hoe hij reageert op verschillende voedermiddelen. Bij dunne mest, diarree, mestwater, duidelijke ongemakken in maag en darmen, slechte eetlust e.d. weet je dat er iets niet in orde is. Dan is het zaak om op onderzoek uit te gaan wat er aan de hand kan zijn.

Krachtvoer dat rijk is aan zetmeel en suiker is een afrader voor ieder paard. Het is op de eerste plaats de vraag of je paard krachtvoer nodig heeft: doet hij niet zoveel dan kan een balancer ook voldoende zijn. En kies je wel voor krachtvoer: neem dan bij voorkeur een muesli die arm is aan zetmeel en suikers.

Wil je een grondige berekening maken van wat je paard nodig heeft? Dan kun je het CVB Tabellenboek raadplegen⁹.

Deze informatie is uitsluitend bedoeld voor educatieve doeleinden en vervangt niet het advies van een dierenarts.

Door de strenge Europese Claimsverordening mogen wij maar zeer beperkt informatie geven over de werking van producten.

Referenties

Kauter, A., Epping, L., Semmler, T. et al.The gut microbiome of horses: current research on equine enteral microbiota and future perspectives. anim microbiome 1, 14 (2019). https://doi.org/10.1186/s42523-019-0013-3
Boucher L, Leduc L, Leclère M, Costa MC. Current Understanding of Equine Gut Dysbiosis and Microbiota Manipulation Techniques: Comparison with Current Knowledge in Other Species. Animals (Basel). 2024;14(5):758. Published 2024 Feb 28. doi:10.3390/ani14050758
Leng, J., McNally, S., Walton, G., Swann, J., Proudman, C., Argo, C., Emery, S., La Ragione, R., & Eustace, R. (2022). Hay versus haylage: Forage type influences the equine urinary metabonome and faecal microbiota. Equine veterinary journal, 54(3), 614–625. https://doi.org/10.1111/evj.13456
Ermers C, McGilchrist N, Fenner K, Wilson B, McGreevy P. The Fibre Requirements of Horses and the Consequences and Causes of Failure to Meet Them. Animals (Basel). 2023;13(8):1414. Published 2023 Apr 20. doi:10.3390/ani13081414
Jansson A, Harris P, Davey SL, Luthersson N, Ragnarsson S, Ringmark S. Straw as an Alternative to Grass Forage in Horses-Effects on Post-Prandial Metabolic Profile, Energy Intake, Behaviour and Gastric Ulceration. Animals (Basel). 2021;11(8):2197. Published 2021 Jul 24. doi:10.3390/ani11082197
Bulmer, L.S., Murray, JA., Burns, N.M. et al.High-starch diets alter equine faecal microbiota and increase behavioural reactivity. Sci Rep 9, 18621 (2019). https://doi.org/10.1038/s41598-019-54039-8
Harlow BE, Lawrence LM, Hayes SH, Crum A, Flythe MD (2016) Effect of Dietary Starch Source and Concentration on Equine Fecal Microbiota. PLoS ONE 11(4): e0154037. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0154037
Johnson RJ, Rivard C, Lanaspa MA, et al. Fructokinase, Fructans, Intestinal Permeability, and Metabolic Syndrome: An Equine Connection?. J Equine Vet Sci. 2013;33(2):120-126. doi:10.1016/j.jevs.2012.05.004
CVB Tabellenboek Voeding Paarden en Pony’s CVB reeks nr. 51, september 2013.

Heb je vragen over de spijsvertering van je paard? Wil je advies over bijvoorbeeld het Darm Herstel Plan? Ons team met een holistisch dierenarts en natuurgeneeskundig therapeuten adviseert je graag.

Contact

Wil je iets delen?

Wil je een reactie delen of heb je een vraag?

Door het insturen van het formulier kunt je een reactie achterlaten of een vraag stellen over algemene zaken. Wil je liever direct een consult aanvragen dan kan dat ook.

Stel je vraag!

"*" geeft vereiste velden aan