Rituelen rondom de dood
Wij mensen omgeven de dood met allerlei rituelen en ook bij dieren zijn die rituelen bekend. Zo kunnen eksters (met hun complexe groepsgedrag) een overleden soortgenoot bezoeken en hier gericht takjes en ander materiaal op leggen.
Zo’n 20 jaar geleden had ik de zorg over een oude draver merrie. Het was zomer en de paarden stonden dag en nacht op een mooi weiland in het bos. ’s Avonds laat werd ik gebeld dat er iets goed mis was. Een vrouw met haar hond had gezien dat ze gevallen was en niet meer kon lopen. Halsoverkop erheen natuurlijk en ook de dierenarts was snel ter plaatse. Door de regenval was het weiland modderig en inmiddels pikkedonker. Op het oog was de conclusie van de dierenarts dat ze haar schouderblad waarschijnlijk gebroken had. We konden niets meer voor haar doen en ze had zo veel pijn dat besloten werd haar ter plekke in te laten slapen.
De rest van de kudde liep ook nog in de donkere weide en werd steeds onrustiger. Nadat ze was gestorven, begon de rest van de kudde als een gek rond te galopperen, in het donker, rondjes om het kleine groepje mensen en het overleden paard heen. We hoorden vooral de hoeven. Na een tijdje werden ze weer rustig en kwamen een voor een snuffelen. Daarna gingen ze weer rustig hun gang en was het voor hun ‘goed’.
Dit heeft ontzettend veel indruk op me gemaakt en mij geleerd dat we dieren niet moeten weghouden bij de dood, maar dat we dieren op hun eigen manier afscheid moeten laten nemen.
Solimar is ruim 30 jaar geworden en was nog ontzettend fit toen deze ongelukkige val plaatsvond.
De verantwoordelijkheid van een dierenmens
Zoals gezegd kunnen dieren rouwen om andere dieren, maar zeker ook om hun mensen. Dat kan een gezinslid zijn, maar helaas kan er ook onverwachts iets met jouzelf gebeuren. Het is misschien naar om over na te denken, maar er kan altijd iets onvoorziens gebeuren.
Ik denk dat het deel is van onze verantwoordelijkheid als diereigenaar om na te denken en af te spreken met de mensen om je heen wat er met je dieren moet gebeuren als jij er niet meer bent.
Hopelijk gebeurt dit niet, maar mocht jij opeens wegvallen, dan is dat voor je dier waarschijnlijk al ontzettend heftig. Het kan dan echt een cruciaal verschil maken als hij of zij op een liefdevolle plek terechtkan, zoals bij een partner, vriend of familie.
Hoe dieren rouwen
Het handboek rouwen is nog niet geschreven, niet voor mensen en niet voor dieren. Hoe rouw eruitziet is voor iedereen anders.
Dieren kunnen last hebben van gedragsveranderingen, zoals minder eetlust, ander slaapgedrag (meer of minder slapen, andere plekken), teruggetrokken gedrag of juist meer aanhankelijk, zoeken en/of roepen naar hun maatje, een korter lontje hebben – het kan allemaal.
En: dit alles kun je ook helemaal niet merken aan je dier. Sommige katten kunnen nog wel eens uitstralen dat ze het eigenlijk wel prima vinden. Tegelijk zijn katten ook enorm gevoelig voor stress en veranderingen, dus schijn kan bedriegen.
Hoe kun je je dier helpen?
Zoals ik al noemde bij het verhaal over mijn overleden paard, zou ik als het even kan je dier de gelegenheid geven afscheid te nemen van de overledene (mens of dier). Je hoeft dit natuurlijk niet te forceren, maar het kan belangrijk zijn voor het verwerkingsproces.
Betrek ze bij het proces, hoe dat er ook uitziet. Helaas heb ik zelf de afgelopen tijd te veel uitvaarten meegemaakt en hier waren ook regelmatig de honden bij aanwezig. Ik kan hun aanwezigheid daar niet anders omschrijven dan heilzaam en steunend. Tegelijk geloof ik dus dat, mits het niet te stressvol is voor de honden, het ook voor hen belangrijk is.
Wees extra lief voor je dier, geef ruimte voor de gevoelens die hij of zij ervaart. Het mag er zijn. Je kunt extra knuffelen en wat lekkers te eten halen. Een vast ritme kan dieren ook steun geven, de voorspelbaarheid kan rust geven.
Als je het idee hebt dat het rouwen wel erg lang duurt, langer dan goed voor het dier, kun je voorzichtig proberen wat leuks te gaan ondernemen. Bijvoorbeeld door met je hond of paard een nieuw gebied te ontdekken, of speelkwartiertjes te houden met je kat. Ook hier weer niet te veel forceren, dieren prikken daar zo doorheen. Zie het als een uitnodiging: het leven gaat door en er zijn nog steeds goede dingen, ook tijdens verdriet.
Ook kruiden kunnen hier prachtig werk verrichten. Adaptonicum kan een goede keus zijn. Deze tinctuur van Ashwaganda kan ondersteunen in het omgaan met veranderingen en biedt een steuntje in de rug in het omgaan met stress.
Als je dier erg onrustig is en bijvoorbeeld ook niet goed aan slapen toekomt, kan dit gecombineerd worden met Relax Compositum.
