• Door: Melody Eveleens

PPID bij paarden: ziektebeeld en mogelijke ondersteuning

Pituitary Pars Intermedia Dysfunction (PPID) is de term voor de ziekte of het syndroom van Cushing. PPID bij paarden heeft veel overeenkomsten met de ziekte van Cushing bij mensen en honden, maar er zijn ook een aantal verschillen.

Symptomen PPID

Deze aandoening bij paarden wordt gekenmerkt door [1]:

• verhoogde gevoeligheid voor hoefbevangenheid (bij ongeveer een kwart van de paarden)
• lange, krullerige vacht die niet goed verhaart (hirsutisme)
• vetbulten in de holte boven het oog
• verhoogde eetlust
• spierafbraak
• bolle hangbuik
• trage wondgenezing
• overmatig zweten
• verminderde weerstand en hierdoor vaker ontstekingen en infecties
• verminderde vruchtbaarheid, merries worden niet of moeilijker drachtig
• insulineresistentie waardoor paarden meer kunnen gaan drinken en plassen (polyurie en polydipsie), dit merk je vaak door een nattere, vieze stal
• in een vroeg stadium minder specifieke verschijnselen zoals een afgenomen werklust, prestatieverlies en subtiele veranderingen in het karakter (slomer)

De symptomen zijn heel divers en hoeven niet allemaal tegelijk voor te komen.

Pituitary Pars Intermedia Dysfunction

Bij mensen en honden kan de ziekte van Cushing verschillende oorzaken hebben. Bij paarden komt het hoofdzakelijk door de verstoorde werking van een deel van de hypofyse. Als je de term PPID ontleedt, zie je: Pituitary (Engels voor hypofyse) Pars (deel) Intermedia (tussenin) Dysfunction (verstoord functioneren). Bij mensen kan er ook een tumor op de bijnieren ontstaan en worden gevallen van ziekte van Cushing beschreven door het langdurig gebruik van corticosteroïden in hoge doseringen [2].

Oorzaken

PPID is een progressieve (voortschrijdende) aandoening die bij paarden zijn oorsprong vindt in de hypofyse, een klier die onder de hersenen hangt. Deze klier speelt een belangrijke rol bij de hormoonhuishouding. De hypofyse is opgebouwd uit drie kwabben: de voorkwab, de middenkwab en de achterkwab. Elke kwab geeft een ander soort hormonen af.

Net boven de hypofyse ligt nog een klier, die de hypothalamus wordt genoemd. Deze bestuurt de hypofyse met behulp van zenuwen die tussen beide organen lopen. De hypothalamus maakt de stof dopamine aan die de afgifte regelt van het stresshormoon ACTH uit de middenkwab van de hypofyse.

Bij paarden kunnen als gevolg van ouderdom de zenuwen tussen de hypothalamus en de hypofyse aftakelen. Daardoor krijgt de middenkwab van de hypofyse onvoldoende dopamine aangeboden met een ontremming van de afgifte van hormonen tot gevolg. Er ontstaat dan in de hypofyse een goedaardige woekering van de cellen ter hoogte van de middenkwab. Het gevolg hiervan is een overmatige afgifte van het stresshormoon ACTH. De bijnieren gaan, onder invloed van de gestegen ACTH-afgifte, meer cortisol produceren. De hormoonbalans raakt hierdoor uit balans.

Cortisol

De symptomen van PPID worden veroorzaakt door langdurige blootstelling aan cortisol, een hormoon dat ontstekingen en zwellingen in het lichaam vermindert. Cortisol (ook wel hydrocortison genoemd) is lichaamseigen en wordt geproduceerd in de bijnieren. Het is een steroïde hormoon en een essentieel deel van het endocriene systeem: het is betrokken bij ontstekingsreacties en reguleert het glucosemetabolisme, de bloeddruk en de insulineafgifte voor de bloedsuikerspiegel.

Progressieve ouderdomskwaal

PPID komt hoofdzakelijk (maar niet uitsluitend) voor bij oudere paarden. Naar schatting krijgt ongeveer 15% van de paarden van 15 jaar en ouder ermee te maken [3].

De symptomen van PPID kunnen verschillen in verloop en heftigheid. Paarden kunnen er goed oud mee worden, maar de symptomen kunnen ook ernstig zijn. Zo is een van de symptomen hoefbevangenheid en dat is een zeer pijnlijke aandoening waar soms niks meer aan gedaan kan worden en paarden regelmatig voor worden ingeslapen.

Equine Metabool Syndroom

PPID kan verward worden met Equine Metabool Syndroom (EMS). Deze twee aandoeningen geven beide een verstoorde vetstofwisseling, kunnen samengaan met insulineresistentie én geven een verhoogde gevoeligheid voor hoefbevangenheid. Houd in gedachten dat ze ook samen kunnen voorkomen!

Diagnose

Voor oudere paarden is het aan te raden om ze regelmatig te testen op PPID. Hier zijn verschillende manieren voor. Meestal wordt het ACTH-gehalte gemeten. Dit kan echter onbetrouwbaar zijn omdat dit een stresshormoon is dat onder bepaalde omstandigheden de uitslag kan beïnvloeden. Er bestaat een online check voor paardeigenaren waarmee je kunt bekijken of er naar alle waarschijnlijkheid wel of niet sprake is van PPID, waarna verder onderzoek nodig is.

Behandeling en preventie

Er is geen genezing mogelijk van PPID. Het is een progressieve aandoening, maar je kunt wel de symptomen behandelen. Soms worden dopamine-antagonisten voorgeschreven die de activiteit in de hypofyse remmen. Dit zijn medicijnen die het tekort van dopamine aanvullen en/of de dopaminereceptoren stimuleren. Deze kunnen de symptomen onderdrukken, mits de waarden zoals bloedglucose goed worden gemonitord. Is deze te hoog of te laag dan kunnen hier namelijk ook weer klachten door ontstaan. In sommige gevallen slaat de behandeling echter niet goed aan en komen de symptomen ondanks de medicatie terug.

De symptomen van PPID worden veroorzaakt door te hoge cortisolwaarden. Behandeling kan dus ook bestaan door deze waarden – waar mogelijk – terug te brengen. Vermijn extra corticosteroïden. Als je deze al gebruikt, verminder dit dan geleidelijk.

Waardoor de veranderingen in de hersenen precies ontstaan, naast ouderdom, is niet precies bekend. Daarom is niet helemaal duidelijk wat het ontstaan van PPID zou kunnen voorkomen. Aangezien het een verouderingsproces is, zouden antioxidanten een belangrijke rol kunnen spelen. De belangrijkste behandelingen bij een paard met PPID bestaan uit maatregelen om het voor je paard zo comfortabel mogelijk te maken, vergelijkbaar als bij een senior.

Onze tips

• In de warmere maanden kan de lange vacht geschoren worden.
• Als het paard wondjes heeft, vraagt het extra aandacht om deze goed te monitoren en is het belangrijk om extra zorg aan de behandeling te geven zodat deze goed genezen.
• Zorgvuldige en regelmatige hoefverzorging door een gekwalificeerde hoefbekapper om hoefbevangenheid te helpen voorkomen.
• Een zorgvuldig weidemanagement en voerbeleid om ontwikkeling van stofwisselingsziekten zoals insulineresistentie en hoefbevangenheid te voorkomen.
• Een bewust ontwormbeleid op basis van mestonderzoek om onnodige verstoringen in de darmflora te voorkomen.

Kruiden en extra voedingsstoffen

Vitex agnus catus (monnikspeper) staat momenteel in de belangstelling bij PPID. Uit een onderzoek dat is uitgevoerd over een periode van drie maanden gebruik blijkt namelijk een positief effect op het afwijkende haarkleed, een verhoogde energie, mogelijk een verminderde gevoeligheid voor hoefbevangenheid, minder polyurie en polydipsie en een vermindering in de abnormale vetverdeling. Om hier echt harde conclusies uit te trekken is echter verder onderzoek nodig. Een ander onderzoek gaf namelijk geen resultaat [4].

Na het schrijven van dit blog hebben wij zelf een gebruikerstest met monnikspeper uitgevoerd. Hier kwam bij de meeste deelnemers een positief effect naar voren op klinische verschijnselen van PPID zoals energie, stress, vachtkwaliteit en spiertonus.

Een uitgebalanceerd voedingspatroon voor paarden met PPID is extra belangrijk om de symptomen zoals insulineresistentie en hoefbevangenheid te voorkomen.

Zoals gezegd kunnen extra antioxidanten (zoals die bijvoorbeeld in een multivitaminepreparaat zitten) zinnig zijn om verdere hersenveroudering te voorkomen. Om dezelfde reden zou omega 3 extra aandacht kunnen verdienen.

Ginkgo biloba is een kruid dat vaak wordt gegeven om de hersenfunctie te ondersteunen. Het is een krachtige antioxidant, bevordert de doorbloeding in de kleine vaatjes naar de hersenen en verbetert de cognitieve functies [5].

Holistisch gezien kan er mogelijk nog een rol zijn weggelegd voor stressvermindering, aangezien de stresshormonen ACTH en cortisol ontregeld zijn en de bloeddruk als gevolg hiervan verhoogd is.

Bronnen
1. Website Universitair Diergeneeskundig Centrum Utrecht, www.diergeneeskunde.nl/ziektebeeld/stofwisselingsziekten-endocrinologie/ppid/ziektebeeld_ppid/ (geraadpleegd op 30-3-2017)
2. Database Natural Medicines, Cushing’s syndrome (geraadpleegd op 30-3-2017)
3. Prof. Dr. H.J. Breukink, Gezondheid en ziekte bij paarden, Forte uitgevers, 2008, Utrecht, ISBN 978 90 5877 729 4 p109-110
4. Wynn SG, Fougère BJ. Veterinary Herbal Medicine. Mosby Elsevier, 2007, Missouri, ISBN 978-0313-02998-8 p511, p324
5. World Health Organization, Monographs on selected medicinal plants volume 1, Geneva, 1999

Deze informatie is uitsluitend bedoeld voor educatieve doeleinden en vervangt niet het advies van een dierenarts.

Door de strenge Europese Claimsverordening mogen wij maar zeer beperkt informatie geven over de werking van producten.
Heb je vragen over onze producten of de toepassing ervan? Neem dan contact met ons op. Ons team van natuurgeneeskundig therapeuten en holistisch dierenarts adviseert je graag.