• Door: Ingrid Langen

Eiwitten: De bouwstenen van gezonde dieren

Waar koolhydraten en vetten de energieleveranciers zijn voor het lichaam, zijn eiwitten de bouwstenen. Eiwitten vormen de ruggengraat van het lichaam en zijn essentieel voor diverse biologische functies. In dit artikel bespreken we de functie van eiwitten, evenals essentiële aminozuren en de stofwisseling van eiwitten. In deel 2 gaan we dieper in op de bronnen van eiwit en de voeding: waar moet je op letten, wat is de eiwitbehoefte en in welke vorm kun je eiwit aanbieden? En deel 3 gaat specifiek over de rol van eiwitten voor spieropbouw en spierherstel.

De rol en functie van eiwitten

Eiwitten zijn de bouwstenen van het leven. Ze zijn de cruciale componenten in de opbouw en het onderhoud van spieren, banden en pezen. Deze structurele eiwitten helpen bij het handhaven van de vorm en functie van het bewegingsapparaat bij alle (zoog)dieren. Bovendien spelen eiwitten een essentiële rol in de productie van hormonen, waardoor verschillende lichaamsprocessen worden gereguleerd. Ze fungeren ook als enzymen die betrokken zijn bij de chemische reacties in het lichaam. Daarnaast zijn eiwitten noodzakelijk voor de vermenigvuldiging en expressie van genetische informatie in DNA en RNA.

Spieren

Spieren bestaan hoofdzakelijk uit eiwitten, voornamelijk het eiwit myosine en actine. Deze zijn betrokken bij het samentrekken van de spieren. Belangrijke functies van eiwitten met betrekking tot spieren zijn:

1. Spieropbouw (spierhypertrofie): eiwit is de bouwsteen voor spiergroei.
2. Spierherstel: eiwit is ook noodzakelijk bij het herstellen van spieren na fysieke inspanning of letsel.
3. Spierbehoud: eiwit is nodig om de bestaande spiermassa te behouden.
4. Spierfunctie: eiwitten zijn betrokken bij de samentrekking en ontspanning van spieren.

Een voldoende inname van eiwitten in combinatie met regelmatige training kan helpen bij het vergroten van de spiermassa en het behalen van fysieke doelen. Dit geldt niet alleen voor mensen, maar ook voor dieren. Vooral honden en paarden die we gebruiken voor werk of sport. De exacte eiwitvereiste kan variëren afhankelijk van de individuele behoeften, leeftijd, geslacht en activiteitenniveau. In deel 3 gaan we uitgebreid in op de rol van eiwitten bij spieropbouw en -herstel.

Pezen en banden

Pezen en banden zijn bindweefsels die spieren met botten (pezen) en botten met elkaar (banden) verbinden. Ze zijn belangrijk voor het handhaven van de stabiliteit, beweging en ondersteuning van het lichaam. Eiwitten dragen op verschillende manieren bij aan de structuur en het behoud van deze weefsels:

1. Collageen: collageen is een structureel eiwit dat het belangrijkste bestanddeel is van pezen, banden en ander bindweefsel. Eiwitten in de voeding leveren aminozuren die nodig zijn voor de productie van collageen. Collageenvezels geven deze weefsels hun sterkte en veerkracht.
2. Herstel en reparatie: net zoals bij spieren, zijn eiwitten nodig bij het herstellen en repareren van beschadigde pezen en banden. Na letsel of overmatige belasting worden eiwitten gebruikt om de schade te herstellen en de structuur van deze weefsels te behouden.
3. Elastine: naast collageen zijn elastische vezels in pezen en banden ook belangrijk voor de flexibiliteit en elasticiteit van deze weefsels. Eiwitten in de voeding kunnen bijdragen aan de productie en het behoud van elastinevezels.
4. Ontstekingsregulatie: eiwitten spelen een rol bij het reguleren van ontstekingsprocessen, want ontstekingen kunnen pezen en banden beschadigen. Het handhaven van een evenwichtige ontstekingsreactie is essentieel om schade te voorkomen.

De hormoonhuishouding

Hormonen zijn chemische boodschappers die worden geproduceerd en uitgescheiden door verschillende klieren en weefsels in het lichaam. Ze reguleren diverse fysiologische en biochemische processen en helpen bij het handhaven van het evenwicht in het lichaam. Eiwitten zijn direct betrokken bij:

1. Hormoonstructuur: sommige hormonen zijn eiwitten of peptiden. Deze hormonen bestaan uit aminozuurketens en worden gemaakt door klieren zoals de hypofyse, de schildklier en de alvleesklier. Voorbeelden van eiwithormonen zijn insuline, groeihormoon en insuline-achtige groeifactor 1 (IGF-1).
2. Hormoontransport: eiwitten dienen als dragers voor bepaalde hormonen in de bloedbaan. Bindingseiwitten, zoals het thyroxine-bindend globuline (TBG) voor schildklierhormonen, helpen hormonen te transporteren en te beschermen tegen afbraak, waardoor hun beschikbaarheid en stabiliteit worden gewaarborgd.
3. Hormoonreceptoren: hormonen oefenen hun effecten uit door te binden aan specifieke receptoreiwitten op doelcellen. Deze binding activeert signaleringsroutes in de cel en start fysiologische reacties. Voorbeelden van hormoonreceptoren zijn de insulinereceptor en de oestrogeenreceptor.
4. Regulatie van hormoonproductie: eiwitten zoals trofische hormonen, die door de hypofyse worden geproduceerd, reguleren de afgifte van hormonen door andere klieren. Bijvoorbeeld, het luteïniserend hormoon (LH) en het follikelstimulerend hormoon (FSH) reguleren de productie van geslachtshormonen in de geslachtsklieren.
5. Afbraak en inactivering van hormonen: het lichaam heeft mechanismen om hormonen na hun actie af te breken en inactief te maken. Eiwitten, zoals enzymen in de lever, spelen een rol bij de afbraak van hormonen waardoor het lichaam hormoonspiegels kan reguleren.

Het evenwicht en de effectiviteit van de hormoonhuishouding zijn essentieel voor tal van processen in het lichaam, waaronder groei, metabolisme, voortplanting, stressrespons en nog veel meer. Eiwitten dragen niet alleen bij aan de productie en regulatie van hormonen, maar ze zijn ook essentieel voor de algemene gezondheid en het welzijn.

DNA en RNA

In essentie zijn DNA de archieven van genetische informatie, en werkt RNA als een tijdelijke kopie van specifieke instructies die worden gebruikt om eiwitten te maken. Samen zorgen DNA en RNA ervoor dat het genetische materiaal wordt doorgegeven, correct wordt gelezen, en dat de juiste eiwitten worden geproduceerd voor de werking van het organisme.

Samengevat spelen eiwitten een essentiële rol bij het behoud van de structuur van genetische moleculen, bij de vermeerdering van DNA, bij de productie van RNA, bij de verwerking van RNA en bij de regulatie van genexpressie. Deze processen zijn van cruciaal belang voor de overdracht van erfelijke informatie en de juiste werking van genen in levende organismen.