• Door: Ingrid Langen

Overgewicht bij paarden vraagt om een veelzijdige aanpak

Overgewicht bij paarden en het vervolg, obesitas, ligt ten grondslag aan welvaartsziekten. Met de toename van het gewicht wordt het risico op insuline-resistentie, metabool syndroom (EMS bij paarden), diabetes bij honden en katten, verminderde weerstand, vruchtbaarheidsproblemen en niet te vergeten gewrichtsproblemen steeds groter.

Te weinig beweging wordt doorgaans als eerste genoemd bij de oorzaken van overgewicht. Net als bij mensen wordt overgewicht gezien als een disbalans tussen beweging (= energieverbruik) en voeding (= de energie die erin gaat). Uit de bestudering van overgewicht bij mensen weten we dat het allemaal wel wat complexer in elkaar zit.

Maar hoe weet je nu of je paard echt te dik is? Want alleen een dikke buik zegt weinig: dat zegt alleen iets over de darmvulling. Met een Body Condition Score kun je tamelijk objectief bekijken of je paard overgewicht heeft.

Body condition score

Op internet zijn diverse goede infographics te vinden over het vaststellen van de Body Condition Score bij paarden. Zoals hier bij paardenarts.nl en hier bij PAVO.

In het kort komt het hierop neer:

Bekijk het hele paard: hoe ziet hij eruit? Ronde of hoekige vormen? Houd de BCS-kaart erbij en vergelijk. Voel de vetverdeling:

1. De nek
2. De schoft
3. Achter de elleboog
4. De ribben
5. De lendenen
6. Naast de staartbasis

En voel het verschil tussen spieren en vet. Hier moet ook worden opgemerkt dat de dikte van buik dus NIETS zegt over het obees zijn of niet. Een ronde buik geeft vooral aan dat de darmen gevuld zijn met ruwvoer. Van overgewicht spreken we vanaf een BCS van 7. Bij 8 of 9 komt je paard echt in de gevarenzone voor EMS (Equine Metabool Syndroom).

Overgewicht bij paarden houdt zichzelf in stand

Voeding is een van de belangrijkste boosdoeners bij het toenemen van gewicht. Maar een overmaat aan vet is ook een zichzelf in stand houdend fenomeen. Want vetweefsel produceert leptine. Leptine is een hormoon dat de hersenen vertelt dat er genoeg gegeten is. Een overmaat aan vetweefsel zorgt voor een overmaat aan leptinen waardoor de receptoren hier ongevoeliger voor worden. In feite is het hetzelfde mechanisme als bij insulineresistentie: een overmaat aan het hormoon zorgt voor ongevoelig worden van de receptoren. Bij leptine betekent dit dat de hersenen geen signaal meer krijgen dat er genoeg is gegeten. Met als gevolg vraatzucht.

Insuline-resistentie

Insuline-resistentie of beter gezegd: insuline-dysregulatie, ontstaat door een overmaat aan snelle koolhydraten: hierdoor ontstaat dan weer een overmaat aan vetweefsel. Die overmaat aan vetweefsel veroorzaakt een leptine-resistentie.

Relatie overgewicht en darmgezondheid

Er wordt/is veel onderzoek gedaan naar de samenstelling van het microbioom en de relatie met obesitas. Zowel bij honden, bij paarden als bij de mens.

En wat daarbij wordt gezien, is dat het microbioom bij obese dieren en mensen anders van samenstelling is, minder divers en dat er ook meer ‘ongunstige’ darmbacteriën in voorkomen.

Zo zien we bij paarden en mensen dat fructanen ervoor zorgen dat er meer fructanase-producerende bacteriën groeien in de dikke darm, waardoor het aanbod van fructose enorm toeneemt. En fructose wordt steeds meer gezien als de grote boosdoener bij het ontstaan en ontwikkelen van obesitas.

En naast de darmgezondheid is ook de bloedcirculatie een punt van aandacht.

Rol van de bloedcirculatie

Bij mensen zien we dat de bloedvaten worden aangetast bij obesitas: het ontstaan van hart- en vaatziekten. Bij dieren is dat minder aan de orde. Maar wat bij dieren wel (ook) aan de orde is, is dat het vetweefsel zorgt voor veel ontstekingsreacties in het lichaam. Ook in de vaatwand, wat hoefbevangenheid bij paarden in de hand werkt.

Verder dient de bloedcirculatie voor de afvoer van afvalstoffen en de aanvoer van hormonen: dus een goede circulatie is, zeker bij het proces van gewichtsverlies, heel belangrijk om de hormoonbalans te herstellen en ervoor te zorgen dat er een gezond metabool evenwicht ontstaat.

Voeding

Ruwvoer

Het laten maken van een analyse van je hooi is een absolute aanrader, want de laatste jaren komt er een overmaat aan suikers voor in het hooi. Het is belangrijk te weten wat het suikergehalte (en daarmee ook het eiwitgehalte) is van het hooi dat je voert.

Weidegang: er wordt vaak aangeraden om paarden met aanleg voor obesitas maar helemaal de weidegang te ontzeggen. Daar valt wat voor te zeggen, maar kan ook veel stress opleveren bij jepaard. Een tussenoplossing kan een graasmasker zijn. Wanneer je paard een graasmasker goed accepteert en daarmee in de hand te houden valt, dan heeft dat de voorkeur. (Kies dan bij voorkeur voor een graasmasker van zachte siliconen: dat wordt sneller geaccepteerd en daarmee is het risico van het slijten van de voortanden kleiner). Een paard is van nature een grazer en die natuurlijke aandrang blokkeren levert stress op.

Krachtvoer

Wanneer je hooi van goede kwaliteit is, dan is krachtvoer zelden nodig. Zeker als je paard niet heel hard hoeft te werken. Een balancer is wel een aanrader omdat het vitamine- en mineralengehalte van het hooi en/of gras lang niet altijd voldoende micro-nutriënten bevat. Hier kan ook Multivitaminen en Mineralen Complex voor worden ingezet.

Arbeid

Wanneer je paard geen blessures heeft, probeer dan de hoeveelheid arbeid en inspanning stap voor stap op te voeren. Want je paard moet niet alleen vet kwijtraken, hij moet ook weer spieren opbouwen.

Er is niet echt een algemene regel voor te geven: de hoeveelheid arbeid die voor het ene paard een hele inspanning is, is voor een ander heel gemakkelijk. Kijk naar je paard, naar wat hij voorheen deed en kijk waar je de inspanning met kleine stapjes kunt vergroten zonder blessures te veroorzaken.